maras: "Pomnik Friedricha Ludwiga Jahn w parku Miejskim ufundowany przez członków klubu gimnastycznego w Jaworze. Friedrich Ludwig Jahn (1778-1852), niemiecki pedagog i pionier kultury fizycznej, teoretyk gimnastyki. Propagował gimnastykę dla celów wojskowych. W okresie Wiosny Ludów przeszedł na stronę reakcyjnego nacjonalizmu niemieckiego, przystosowując do jego wymogów nacjonalistyczną koncepcję fizycznej edukacji młodzieży. "
----------------------------------------------------------
Pomnik Jahna w Jaworze powstał z okazji 50-lecia miejscowego Męskiego Towarzystwa Gimnastycznego. Kamień węgielny położono 10 VI 1911 r. W metalowej kapsule umieszczono ozdobny pergaminowy dokument fundacyjny, jaworskie gazety, wydawnictwa Towarzystwa Gimnastycznego i pocztówki z Jawora. Montaż pomnika zakończono 13 VI 1911 r. Odsłonięcie nastąpiło 18 VI 1911 r. Przed południem nastąpiło otwarcie Parku im. Bruno Fuchsa, w którym stanął monument. 23 VI 1910 r. pochodzący z Jawora drezdeński kupiec Bruno Fuchs przekazał miastu pokaźną kwotę 50 000 mk, pod warunkiem urządzenia parku jego imienia. Jego wola została spełniona. Otwarcie nastąpiło w obecności fundatora, jego rodziny i przyjaciół. W tym czasie w innym miejscu trwały zawody gimnastyczne. O 13.00 uformował się uroczysty pochód, w którym ze sztandarami uczestniczyli przedstawiciele 13 jaworskich organizacji. Po przybyciu przed pomnik okolicznościową mowę wygłosił prezes 2. Dolnośląskiego Obwodu Gimnastycznego (2. Niederschlesisches Turngau) dr Willing z Legnicy. W imieniu miasta opiekę nad pomnikiem przejął burmistrz Emil Gronenberg. Po uroczystości jej uczestnicy obejrzeli pokazy gimnastyczne. Dzień zakończył się balem [Jauersches Stadtblatt 1911, nr 132 (8 VI), 137 (14 VI), 141 (18 VI), 142 (20 VI); Schlesien… 1910/1911, nr 20, s. 558–559; Schnitzler 2002, s. 119].
Pomnik miał postać półokrągło zakończonego kamienia stojącego na cokole wykonanym ze bloków kamiennych. Na kamieniu znajdował się brązowy relief przedstawiający popiersie Jahna w wieńcu dębowym, które zostało wykonane przez berlińskiego rzeźbiarza Victora H. Seiferta. W sprawozdaniach podkreślano fakt, że nie była to masowa produkcja, ale praca specjalnie wykonana dla Jawora. Rok później rzeźbiarz wykonał relief dla pomnika Jahna w Strzelinie. Pod popiersiem znajdował się napis: TURNVATER JAHN // ERRICHTET // VOM MÄNNERTURNVEREIN // 1911 (Ojciec gimnastyki Jahn. Wzniesiony przez Męskie Towarzystwo Gimnastyczne 1911). Fundatorami monumentu byli kupiec Bruno Fuchs, który przekazał pieniądze, oraz właściciele kamieniołomów Kramer i Meyer z Jawora – ofiarodawcy kamienia. Pomnik nie zachował się [Jauersches Stadtblatt 1911, nr 137 (14 VI); Seemann 1936, s. 461]. Za: M. Dziedzic "Pomniki Jahna na Śląsku". [McAron]
