Gaworzyce - pałac
Author:
McAron°,
Creation date: 2011-01-01 11:36:35,
Update: 2011-01-01 11:36:35,
Views: 2486
|
|
Piotr Bieruta
|
Pałac usytuowany jest w południowej części miejscowości. Stanowi zasadniczy element zespołu rezydencjonalnego, który składa się także z parku krajobrazowego, reliktów ogrodu ozdobnego i budynków folwarcznych. Dla historii tej siedziby szlacheckiej kluczowy był 1600 rok, kiedy Wacław von Zedlitz, namiestnik księcia Żagańskiego, zakupił Gaworzyce od cesarza Rudolfa II. Niedługo po tej transakcji nowy właściciel miejscowości polecił zbudować tutaj swoją siedzibę. Wzniesiono wówczas zwarty, późnorenesansowy dwór o trójtraktowym układzie wnętrz, być może otoczony fosą. Budowla ta w latach 1715-1721 została przekształcona w pałac barokowy. Była to inicjatywa Jerzego Kaspra von Tschammera – przedstawiciela rodziny władającej miejscowymi dobrami od 1694 do 1945 roku. Prace budowlane nie wykraczały poza zakres rzutu pierwotnej siedziby. Wzniesiono na nowo część murów i zmieniono dawny układ wnętrz, czego podstawowym rezultatem było stworzenie niewielkiego dziedzińca wewnętrznego. Budynek otrzymał także nowy, adekwatny dla epoki wystrój. W zespole realizującym przebudowę uczestniczyli między innymi Wacław Prochoffski – kamieniarz i Leopold Gromann – sztukator. Po zakończeniu prac budowlanych teren po wschodniej stronie pałacu zaadoptowano na ogród ozdobny. Kolejnej zmiany wyglądu rezydencji oraz jej otoczenia dokonano w 1858 roku. Ówczesny pan Gaworzyc – August von Tschammer dokonał modernizacji budowli w stylu późnego klasycyzmu. Powstał wtedy portyk balkonowy wraz ze szczytem przy elewacji południowej, portyk wschodni, nowy wystrój elewacji oraz rozciągający się po południowej stronie pałacu, park krajobrazowy. Istotne przekształcenia rezydencji miały jeszcze miejsce w 1900 roku. Z tego czasu pochodzi klatka schodowa przy dziedzińcu, neobarokowa forma szczytu ponad balkonowym portykiem oraz lukarny wzbogacające połacie dwuspadowych dachów. Wykonany z cegieł i nieznacznej ilości kamieni polnych pałac złożony jest z czterech, piętrowych skrzydeł otaczających mały dziedziniec, który służy doświetleniu wnętrz. Plan budynku, o kształcie kwadratu urozmaicają nieznacznie zaznaczone ryzality na osi elewacji południowej i północnej. Pałac podpiwniczony jest częściowo, tzn. tylko pod skrzydłem północnym i zachodnim. W pomieszczeniach parteru przetrwało kilka późnorenesansowych sklepień krzyżowych. Zachowane w większości pozostałych pomieszczeń sklepienia kolebkowo-krzyżowe, stropy z dekoracją sztukatorską oraz kominki powstały podczas przebudowy barokowej. Zewnętrzny wygląd rezydencji charakteryzuje się regularnym podziałem, prostokątnymi oknami oraz mieszczącymi się pomiędzy nimi, toskańskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie. W belkowaniu wyróżnia się fryz, którego metopy (przyp. Red. Pola na fryzie między lekko wypukłymi płytami prostokątnymi ozdobionymi dwoma pionowymi wrębami) zdobi płasko rzeźbiony ornament roślinny – akant mięsisty. Na uwagę zasługuje także piaskowcowy portal barokowy znajdujący się w zwieńczonym odcinkowym frontonem-ryzalicie północnym. (Piotr Bieruta)
Literatura: A. Billert, Dokumentacja historyczno-architektoniczna dworu w Gaworzycach, Poznań 1970; J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913; H. Cigielski, H. Wrabec, Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego. Legnica 1997; S. Kowalski, Zabytki Środkowego Nadodrza, Zielona Góra 1976. Za: http://www.glogow.pl/tzg/bibioteka_mulimedialna/ezg/55.pdf
|