Mnich, znany też, ze względu na swój kształt, jako Kręgiel to monumentalna rzeźba wysokości ponad 2,5 m wykonana ze ślężańskiego granitu. Okres powstania i przeznaczenie rzeźby są niejasne. Przez jakiś czas musiała leżeć poziomo, gdyż na podstawie i zwieńczeniu są wyryte znaki ukośnego krzyża, niedostępne i niewidoczne przy normalnej pionowej pozycji obelisku. Do naszych czasów przetrwała częściowo wkopana w ziemię za wsią Tworzyjanów, ok. 8 km na pn. od szczytu Ślęży. Ponieważ jest to 1/3 odległości ...
Mnich, znany też, ze względu na swój kształt, jako Kręgiel to monumentalna rzeźba wysokości ponad 2,5 m wykonana ze ślężańskiego granitu. Okres powstania i przeznaczenie rzeźby są niejasne. Przez jakiś czas musiała leżeć poziomo, gdyż na podstawie i zwieńczeniu są wyryte znaki ukośnego krzyża, niedostępne i niewidoczne przy normalnej pionowej pozycji obelisku. Do naszych czasów przetrwała częściowo wkopana w ziemię za wsią Tworzyjanów, ok. 8 km na pn. od szczytu Ślęży. Ponieważ jest to 1/3 odległości między Świdnicą a Wrocławiem przypuszcza się, że pełniła tam rolę słupa milowego. Prawdopodobnie pierwotnie, w okresie przedchrześcijanskim, była rzeźbą kultową, a dopiero potem (za czasów Piotra Włostowica? - palatyna Bolesława Krzywoustego), została zdegradowana do tej pośledniejszej roli. W 1957 r. rzeźbę przeniesiono do Sobótki, a przy przebudowie dróg, umieszczono w obecnym miejscu. Tym samym kręgiel jest coraz bliżej szczytu Ślęży. Legenda przestrzega, że kiedy dotrze na sam szczyt - nastąpi koniec świata.
---
W odniesieniu do Mnicha uprawnione są nadal dwie opinie o czasie jego pochodzenia - zarówno wczesnośredniowieczna, jak i przedchrześcijańska metryka. Rzeźbę (jak i wszystkie pozostałe rzeźby tzw. "kultowe") wykonano z jasnego granitu strzeblowskiego (granodioryt biotytowy) - jego wychodnie znajdują się w północnej części masywu w pobliżu tzw. wału półksiężycowatego (miejsca odkrycia innych rzeźb). W późnym okresie rzymskim istniały na stokach Ślęży warsztaty produkujące na dużą skalę żarna rotacyjne, ale wykonanie pożądanego kształtu blokowi skalnemu bez spękań, jego wykończenie i ostatecznie transport na miejsce przeznaczenia wymagały umiejętności specjalistycznych - co uprawdopodabnia hipotezę o wykonaniu Mnicha i innych rzeźb przez rzemieślników przybyłych z rejonów gdzie wykonywano skomplikowane prace kamieniarskie. Ludność kultury łużyckiej nie dysponowała narzędziami o jakości pozwalającej na takie obróbki. Rozważa się Celtów jako tych którzy dysponowali takimi umiejętnościami. Nie są znane starożytne rzeźby kamienne które można wskazać jako analogie dla Mnicha, natomiast dość wyraźne podobieństwo jest widoczne do wykonanego z piaskowca słupa milowego z Konina. Na słupie z Konina jest pierwotna inskrypcja z 1151 r. i ta analogia przemawia za wczesnośredniowieczną metryką Mnicha pozwalając zaliczyć go do wczesnośredniowiecznych słupów drogowych, albo granicznych. Takie datowanie Mnicha do niedawna było definitywnym rozstrzygnięciem jednak na dopatrzono się podobnych "mnichów" na zdobieniach brązowych cist (trumien) z kurhanów Kleinklein w Styrii - jako elementów obrzędowych, będących przedmiotem adoracji. Choć nie ma żadnej pewności czy były to obiekty kamienne to jednak taką analogię (a zatem epokę brązu - okres halsztacki - do 450 pne.) traktuje się poważnie i nie można jej ignorować. (moose za Donata Trenkler, Oddział Terenowy Narodowego Instytutu Dziedzictwa we Wrocławiu, wpis 3-03-2016 oraz Z. Woźniak, 2004, Problem istnienia celtyckiego nemetonu na Ślęży w: Przegląd Archeologiczny, nr 52, s. 131-183.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
3
/
