Jesteś niezalogowany
NOWE KONTO

Polski Deutsch

      Zapomniałem hasło/login


ä ß ö ü ą ę ś ć ł ń ó ż ź
Nie znaleziono żadnego obiektu
opcje zaawansowane
Wyczyść




Gronów
blatro: Dziękuję :)
Nastawnia, Wrocław
Popski: Założyłem obiekt.
pl. Wyszyńskiego Stefana, kard., Jelenia Góra
chrzan233: Troszkę zbliżone ujęcie, przynajmniej lewa strona:
pl. Wróblewskiego Walerego, gen., Wrocław
Mmaciek: Obiekt dla słupa był założony w innym obiekcie ze słupem (stąd ul. Rydygiera). Wyprostowałem.
Zakład Górniczy Bolesław Chrobry (dawny), Wałbrzych
heck: Idą chłopy na szychtę

Ostatnio dodane
znaczniki do mapy

McAron
MacGyver_74
Mmaciek
Popski
StaSta
Mmaciek
sawa
MacGyver_74
dariuszfaranciszek
foto-baron
Rob G.
Tony
Rob G.
Rob G.
McAron
MacGyver_74
MacGyver_74
MacGyver_74
prysman
MacGyver_74
MacGyver_74

Ostatnio wyszukiwane hasła


 
 
 
 
Wieża mieszkalna w Sędziszowej. Historia i charakterystyka
Autor: Zbigniew Mosoń°, Data dodania: 2020-10-05 10:46:10, Aktualizacja: 2020-10-20 21:54:13, Odsłon: 1619

Ukryta w skrzydłach pałacu żyje swoim życiem jedna z ciekawszych budowli na Pogórzu Kaczawskim. Tylko spostrzegawczy turyści dopatrzą się w zabudowaniach pałacowych nietypowych kształtów . Chodzi o wieżę mieszkalną będącą obecnie częścią pałacu w Sędziszowej użytkowanego przez przedsiębiorstwo komunalne.

Znana już w całej Europie wieża książęca w Siedlęcinie ma (o czym wie niewielu) kilka sióstr w naszym regionie (m. in. w Rakowicach), w tym najważniejszą dla nas – wieżę mieszkalną w Sędziszowej. 

Kiedy powstała?
Bogdan Jacaszek w artykule „Średniowieczne, murowane wieże mieszkalne na Śląsku” („Zabytkoznawstwo i konserwatorstwo”, Toruń 1996 r.) wskazuje na wiek XIV.  Jak piszą autorzy monografii „Życie w dolinach. Dzieje Świerzawy i okolic” w tym okresie książę jaworski Henryk I mając prawa do wsi Sędziszowa sprzedał je Leopoldowi (Lupoldowi) von Nuchteritz (pojawia się w innych źródłach również nazwisko Uchteritz) w roku 1326 r. Co ciekawe Konrad (syn?) von Uchteritz sprzedał swe dobra (dwór, folwark i Wildenberg) już w roku 1399 braciom Hansowi Hoke, Piotrowi, Mikołajowi von Newen. 

Autorzy czeskiego, świetnego portalu hrady.cz twierdzą, że Leopold rozpoczął pracę przy budowie wieży jeszcze w pierwszej połowie XIV w. czyli okresie intensywnej kolonizacji doliny Kaczawy. Leopold zlecił wybudowanie czterokondygnacyjnej kamiennej wieży o wymiarach 12,8 x 14,2 metra, o ścianach o grubości 2 metrów. Całość otoczona była tylko fosą, później dobudowano kwadratowy mur obwodowy. Pierwsze piętro było dostępne od południowej strony dziedzińca i miało charakter mieszkalny. Między piętrami prawdopodobnie znajdowały się drewniane schody. Na II piętrze znajdowało się reprezentacyjne pomieszczenie z prezbiterium od zachodu i wąskim oknem z trójskrzydłową okiennicą od południa (datowane na pierwszą połowę XIV wieku). Na 3 piętrze znajduje się również otoczona murem wnęka, prawdopodobnie był to salo

.

W XVI wieku budynek był podpiwniczony, parter podzielony był przegrodami i sklepiony kolebkowo, osobne wejścia na oba obszary znajdowały się od strony wschodniej i południowej. Na piętrze zastosowano również sklepienie kolebkowe. Na drugim piętrze utworzono duże okno z wnęką i siedziskami oraz symbolem jednorożca (herb von Nimptsch). Na wschodzie i południowym wschodzie do muru obwodowego dostawiono kolejne budynki. Wąska, starsza budowla od strony wschodniej ma zachowane pierwotnie ostrołukowe okno na dziedziniec na parterze i prostokątne okno od północy. Budynek południowo - wschodni posiada jedną wnękę okienną od południa, sklepioną gwiaździstym stropem. Na początku XVI w. twierdzę nabyła rodzina von Nimptsch, która ją przebudowała.

Na początku XVII w. kolejni właściciele - rodzina von Lest przeprowadziła następną przebudowę. Dokładnie w 1603 r. rodzina von Lest dobudowała kolejne skrzydła, dzięki czemu wieża została otoczona z trzech stron i pozostał tylko wąski dziedziniec. Kolejna przebudowa nastąpiła w roku 1750 (dla rodziny Weyrach – P. Oszczanowski), a następnie dobudowano dwukondygnacyjne skrzydło południowe. Na elewacji południowej znajduje się portal z połowy XVIII wieku. Oprócz napisu „rok 1603” na wtórnie wbudowanym fryzie przy nadprożu znajduje się osiem herbów (m.in. rody Lest, Redern, Schaffgotsch, Zedlitz i Schindel), a na szczycie portalu cztery inne herby (Weyrach, Zedlitz, Grause i jeden niezidentyfikowany). 


W elewacji północnej znajdują się okna w oryginalnych obramieniach kamiennych. Pomiędzy wieżą, a skrzydłem południowym dobudowano przedłużenie klatki schodowej z nowo przebitymi wejściami na wyższe kondygnacje wieży. Zmodernizowano cały budynek w 1803 roku, kiedy to twierdza była własnością rodziny von Hoffman. Oni to wznieśli kamienny most od południa z dwoma łukami. Pod koniec XIX wieku wieża otrzymała płaski dach i neogotyckie blankowanie

Według B. Steinborn („Złotoryja, Chojnów, Świerzawa”) w roku 1961 wrocławskie Pracownie Konserwacji Zabytków badały po odsłonięciu malowidła ścienne na trzeciej kondygnacji wieży. Niestety, nie znalazłem ich podczas swych poszukiwań. Kilkanaście zdań pałacowi (i wieży) poświęca Hans Lutsh w swej potężnej monografii „Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Die Kunstdenkmäler des. Reg.-Bezirks Liegnitz” z 1891 r. Wspomina w niej m. in. o sgraffito na elewacji i sklepieniu z gwiazdami na parterze pałacu.

Na koniec jeszcze kilka słów czym była w przeszłości wieża mieszkalna? Jak wskazuje B. Jacaszek: „Wieże mieszkalne stanowią grupę typologiczną z pogranicza architektury mieszkalnej i obronnej, przez co wymykają się dokładnej definicji terminologicznej. Są to budowle o charakterze wysokościowym, stanowiące siedzibę pańską, w której w jednym budynku zostały zawarte elementy mieszkania, obrony I reprezentacji”.

 

Należy jednak zaznaczyć, że wieża mieszkalna nie była typową siedzibą dla wszystkiej szlachty. Na jej postawienie stać było niewielu, choć budulec (kamień łamany z zaprawą wapienną) był w naszym regionie powszechnie dostępny, to jednak koszt jej wzniesienia przekraczał możliwości finansowe niejednego. Wieże stawiano najczęściej na wzniesieniu, a gdy jednak postawiono ją na gruncie to równym, to ziemię z wykopu fosy przeznaczano na podniesienie terenu, co powodowało, że najniższa kondygnacja stawała się piwnicą. W początkowym okresie, gdy wieże posiadały przede wszystkim funkcję obronną stawiano je na wzniesieniach, później stawały się elementem osadnictwa, często lokowanym nad rzekami by móc zasilać wodą fosę. Możemy sobie więc wyobrazić, że biegnący obok pałacu strumień (Młynka), w przeszłości zasilał w swej mocy również przyzamkową (pałacową) fosę.

Pomieszczenia w wieżach miały różne funkcje. Te najniżej położone wykorzystywane były gospodarczo, a na wyższych kondygnacjach znajdowały się pomieszczenia mieszkalne z najważniejszą tzw. Wielką Salą. W Sędziszowej sala ta jest wyższa od pozostałych i posiada szczególnie obramowane okna. Bogdan Jacaszek podkreśla też w swym opracowaniu rolę godnościową wież mieszkalnych. Były one swoistym pomnikiem właścicieli, dlatego były bogato zdobione malowidłami albo masywnymi piaskowcowymi elementami. Ozdabiano także budowle herbami, najpierw wewnątrz, a następnie na zewnątrz, jak ma to miejsce w Sędziszowej. Niestety, słabo widoczne, ale jednak możliwe do zauważenia na ścianie wieży są elementy sgraffito (kwadraty i warkocze – H. Lutsch), które w przeszłości pokrywały elewację wieży.

Zwiedzanie niemożliwe ze względu na pełnioną obecnie przez pałac funkcję siedziby przedsiębiorstwa komunalnego.

 


/ / / / 6 /
moose | 2020-10-20 21:13:36
Wkleiło się nie jako "plain text" tylko z formatowaniem źródła. Da się to poprawić?
Mmaciek | 2020-10-20 21:54:47
Poprawiłem