Pierwszy do Polski przybył Karol Wilhelm Scheibler urodził się 1.9.1820r. w Monschau zmarł 13.4.1881r. Pochodził z rodziny fabrykanckiej. Jego ojciec posiadał fabrykę sukna w Niemczech. Wykształcenie i doświadczenie zdobywał w Anglii, Szkocji Belgii, Francji, Holandii, Austrii. W 1839r. pracował u swojego wuja Gustawa Pastora w Belgi. Podczas pobytu w Belgi współpracował z producentem maszyn włókienniczych Johnem Cockerillem. W wieku 28 lat przeniósł się do Polski. Został dyrektorem w fabryce wuja Fryderyka Schloessera w Ozorkowie. W 1852r. przeniósł się do Łodzi gdzie początkowo importował maszyny włókiennicze. Kolejnym krokiem było uruchomienie własnej przędzalni bawełny. W pierwszych krokach tworzenia własnej produkcji pomógł mu ślub z Anną Werner córką właściciela fabryk sukna ze Zgierza i Ozorkowa oraz cukrowni w Leśmierzu, który odbył się w 1854 r.

 

Dzięki zastrzykowi gotówki, który otrzymał w posagu, uruchomił w 1855 r pierwszą przędzalnie bawełny przy Placu Zwycięstwa 1. W 1868 -1869r. rozbudował fabrykę o dwu piętrową przędzalnie i tkalnię. Podczas wojny na placu zwycięstwa mieściła fabryka AEG. Po otworzeniu nowych oddziałów posiadłość przy wodnym rynku stała się centralą imperium Schaiblerów. W 1867 r Karol kupił fabrykę Hermana Lidheima w Żarkach. Największy majątek zdobył jednak na kryzysie bawełnianym spowodowanym wojną secesyjną w Stanach Zjednoczonych, co spowodowało niedobór bawełny na rynku. Schaibler przewidział idące problemy i zgromadził duże zapasy surowca co pozwoliło mu utrzymać produkcję, jak i sprzedaż bawełny po zawyżonej cenie.

 

Z drugiej strony placu w latach 1865 -1868r. powstały domy familijne dla robotników. Po 1870 r. zaczęła się budowa nowego kompleksu fabrycznego w dolinie Jasienia (powstała 207 m czterokondygnacyjna przędzalnia, tkalnia i wykończalnia) gdzie Scheiblerowie zakupili działającą od 1824 r. manufakturę Karola Wendischa. Przędzalnia została zburzona, natomiast od ulicy Przędzalnianej zachowały się budynki mieszkalne. Księży Młyn nazwa pochodzi od posiadłości młynarskiej należącej do łódzkiego proboszcza. Pomiędzy Centralą przy wodnym rynku a nową przędzalnią powstało osiedle domów familijnych, szkoła, dom ludowy, szpital ambulatorium, gazownia, stacja kolejowa, remiza strażacka, park, a w późniejszych latach boisko piłkarskie oraz elektrownia. W stronę Widzewa rozciągał się staw obok pałacu córki, a dalej folwark.

 

Najważniejszy budynek czyli monumentalna przędzalnia z tkalnią powstała w 1872 r. W 1879 r. kompleks rozbudowano o nową przędzalnie i tkalnie oraz część mieszkalną. Obecnie w zabytkowej przędzalni mieszczą się lofty. W 1878 r. Scheibler kupił fabrykę od Emanuela Lohsteina. Budynek przy ul. Wróblewskiego 3 powstał na zlecenie Dawida Landego. Umieszczono tu nową tkalnię pod nazwą Tivoli. Obok budynków fabrycznych powstała willa i dom dla robotników. W 1978 r. budynki rozebrano obecnie mieści się tu parking. W 1898 r. przy ul. Kilińskiego 187 powstała największa tkalnia bawełny zwana nową tkalnią, projekt szedowej hali wykonał Paweł Rubensahma z Rygi. W 1987 r. gościem fabryki był papież Jan Paweł II . Przy ulicy Kilińskiego 183 w niewielkich zabudowaniach prowadzono produkcję odpadową z surowców niskiej jakości.

 

W 1921r. utworzono Zjednoczone Zakłady Przemysłowe K. Scheiblera i L Grohmana SA, w ten sposób do imperium dołączyła fabryka Grohmana, a zatrudnienie wzrosło do 9965 pracowników. Trzecim kompleksem fabrycznym był teren przy ulicy Tymienieckiego 5. Scheiblerowie zakupili bielnik Kopischa, budynek powstał w 1825 r. w nowo powstałej osadzie rękodzielników Łódce. Twórcą osady był Stanisław Staszic. W 1877 r. fabrykant na działce z bielnikiem wybudował wykończalnię, farbiarnie, bielnik. W 1910 r. zbudowano secesyjną elektrownię według projektu Alfreda Frischa. Po 1945 r w imperium Sheiblera utworzono zakłady Uniontex. Karol Wilhelm Scheibler miał syna Karola Scheiblera, który poślubił Jadwigę córkę fabrykanta Reinholda Richtera oraz córkę Matyldę, żonę Edwarda Herbsta. Cała rodzina nie zapominała o swoich pracownikach i włączała się w akcje charytatywne oraz budowę szkół, szpitali, kościołów.

 

Karol Scheibler swój pałac wybudował przy Placu Zwycięstwa 1 tuż obok kompleksu fabrycznego. Pałac projektu Jana Karola Mertschinga stanął w 1856 r. Przebudowę przeprowadzono w 1865 r. następną w latach 1884-1887 po której dzięki architektowi Edwardowi Lilpopowi pałac otrzymał dzisiejszy neorenesansowy wygląd. Zleceniodawcą ostatniej przebudowy była wdowa Anna. W pałacu zachowało się bogate zdobienie pokoi na parterze z mozaiką Antonio Salviatiego oraz pierwsza winda w Łodzi. W 1932 r. pałac przejął Bank Gospodarstwa Krajowego i wtedy ostatni Scheiblerowie opuścili pałac. Od 1933 r. do 1939 r. pałac był zamieszkany przez dyrektora wierzycieli Feliksa Maciszewskiego. Podczas wojny pałac zajmowany był przez Wehrmacht, Schutzpolize oraz prawdopodobnie urzędników firmy AEG, która podczas wojny mieściła się w dawnej centrali zakładów Schaiblera. Okresowo przebywał tu Jerzy Scheibler brat Karola Wilhelma III Schaiblera. Po 1945 r. mieścił się tu rektorat Politechniki Łódzkiej a następnie Szkoła Muzyczna. Od 1986 r. znajduje się w nim Muzeum Kinematografii. Najcenniejszym eksponatem w muzeum jest XIXw. fotoplastykon firmy Augusta Fuhrmanna.

 

Kolejny pałac Scheiblerów mieści się na ul. Piotrkowskiej 266. Budowniczym klasycystycznej kamienicy z 1844 r. był fabrykant Karol Gebhardt budynek zaprojektował Ludwik Bethiera i Stanisław Baliński. Od 1852 r. budynek należał do drukarza Leonarda Fesslera. W 1880 r. nowym właścicielem został Karol Scheibler. Prawdopodobnie zamieszkać w nim miała jego córka Emma z mężem, Jerzym von Kramstem, ale od 1886 r. zamieszkał w nim Karol Scheibler junior, natomiast córka przeniosła się do Katowic. W 1891 r. rozbudowano pałac według projektu Majewskiego i Chełmińskiego. W kolejnych latach przeprowadzono kolejne rozbudowy, między innymi dobudowano wieżę, co nadało budynkowi styl neorenesansowy. Kolejne przebudowy miały miejsce 1894 r. i 1897 r. projekty wykonał Franciszek Chełmiński. Pałac najpierw rozbudowano od strony południowej, a następnie północnej, w efekcie uzyskał dzisiejszy eklektyczny charakter. Od 1956 r. budynek należy do Politechniki Łódzkiej.

 

Kolejna siedziba należąca do rodziny Scheiblera powstała przy ul. Przędzalnianej dla najstarszej córki Karola Scheiblera, Matyldy i jej męża Edwarda Herbsta. Neorenesansowy pałac projektu Hilarego Majewskiego powstał w latach 1875-1877. W 1893 r. dobudowano stajnię i powozownie, zaprojektował je Adolf Zeligson. Edward z Matyldą zamieszkiwał ją do 1919 r. po czym przeprowadzili się do Sopotu, a w willi zamieszkał ich syn Leon (1880-1842) z żoną Aleksandrą (1889-1870). Mieszkali w niej do 1941 r. następnie przeprowadzili się do Wiednia. Leon zmarł bezpotomnie, Aleksandra powróciła po jego śmierci do Łodzi gdzie zmarła. Po drugiej wojnie światowej w budynku mieściło się przedszkole, spółdzielnia pracy produkująca bombki choinkowe. W latach 80. w willi powstało muzeum wnętrz przełomu XIX w. – XX w. W 2013 r. oddano muzeum po remoncie, który miał na celu odtworzenie oryginalnego wyglądu z czasu jej budowy.

Scheiblerowie W 1912 r. przy ul. Targowej 65 zbudowali okazały biurowiec dla swoich urzędników. Na działce obok przy ul. Targowej 63 wznieśli budynek szkoły.

Domy Familijne dla robotników powstały w wielu miejscach imperium Schaiblera.

 

Pl. Zwycięstwa 8, 9, 10, 11, 12. Domy robotnie z lat 1865-1868r.

ul. Fabrycznej 19, 19a, 21 Domy robotnicze z lat 1884-1885

ul. Kilińskiego 185 Tymienieckiego 20 Budynku mieszkalnego z 1860r.

ul. Kilińskiego 183 Dom robotniczy z 1890 r.

ul. Kilińskiego 190 Dom robotniczy z 1900 r.

ul. Przędzalniana 53 Dom robotniczy z lat 1878-1887

ul. Przędzalniana 71 Dom robotniczy z 1853-1870

ul. Przędzalnianej 46, 48, 50, 52, 54, 56, 58. Domy robotnicze z lat 1885-1889

ul. Przędzalnianej 57, 59, 61, 63, 65, 67. Domy robotnicze z lat 1873-1875

ul. Tymienieckiego 6, 8, 12, 14. Domy robotnicze z lat 1882-1895

ul. Tymienieckiego 10 Willi dla pracowników dozoru technicznego fabryki z ok. 1875 r.

ul. Tymienieckiego 16 Budynek mieszkalny dla pracowników obsługi technicznej z 1895 r.

 

autor Paweł Sobutka

Źródło

pl.wikipedia.org/wiki/Karol_Scheibler

Księga fabryk Łodzi.