Pomnik powstał według projektu Teodora Rygiera, uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło 26 czerwca 1898, w setnym roku urodzin Adama Mickiewicza.

Projekt pomnika został przedstawiony przez Rygiera podczas konkursu na monument Wieszcza, zorganizowanego w Krakowie w latach 1880–1890. Swoje wizje pomnika zaprezentowali wówczas m.in. następujący artyści: Tomasz Dykas, Walery Gadomski, Antoni Kurzawa, Jan Matejko i Pius Weloński. Wybór do realizacji projektu Rygiera spotkał się z krytyką, czego wyrazem były liczne polemiki prasowe oraz osobne publikacje poświęcone temu zagadnieniu. Surowemu osądowi poddawano zwłaszcza wartość artystyczną dzieła. Koszt budowy monumentu wyniósł 164 tys. złr. Większość tej kwoty pochodziła ze składek publicznych. Pomnik został odlany w firmie „Nelli” w Rzymie.

Pomnik, o wysokości 10 m, przedstawia poetę stojącego na postumencie u stóp którego, na wielostopniowym cokole znajdują się cztery alegorie: Ojczyzna, Męstwo, Nauka i Poezja. Na cokole umieszczona została dedykacja: „Adamowi Mickiewiczowi Naród”.

17 sierpnia 1940 r. pomnik został zniszczony przez hitlerowców okupujących miasto. Po wojnie został zrekonstruowany z elementów odnalezionych w 1946 r. na złomowisku w Hamburgu. Elementy kamienne wykonano ze Sjenitu Kośmin wydobywanego w Piławie Górnej na Dolnym Śląsku. Odsłonięcie zrekonstruowanego pomnika nastąpiło 26 listopada 1955, w 100 rocznicę śmierci wieszcza.

Za