MENU
Zamek Królewski na Wawelu / Sala Poselska. 61 - Głowa alegoryczna. Fot. S. Kolowca

Dodał: sawa° - Data: 2020-01-21 09:03:49 - Odsłon: 1056
Rok 1950

Data: 2020:01:15 19:47:18  

194 głowy, snycerską robotą misternie robione", zdobiły kiedyś kasetonowy, w swej pierwotnej postaci niezachowany, strop Sali Poselskiej renesansowego pałacu na Wawelu. Do dziś przetrwało z nich zaledwie 30. Sala zwana Poselską, a przez długie stulecia od swej niezwyczajnej dekoracji nazywana także "izbą główną" izbą gdzie są głowy" "izbą u głów", "pod Głowami" znajduje się na południowym krańcu długiej amfilady komnat na drugim piętrze wschodniego skrzydła renesansowego pałacu wawelskiego. Całe to piętro, czyli tzw. "górne gmachy", których budowę ukończono w roku 1529, przeznaczył Zygmunt I dla celów reprezentacyjnych. W okresie od 1531 r. do 1535 powstały wspaniałe  rzeźbione i malowane stropy kasetonowe, tzw. "laquearia"  dla górnych komnat tego skrzydła. Najpiękniejszy i najoryginalniejszy z nic zdobił Salę Poselską. Zrealizowany na Zamku Wawelskim pomysł umieszczenia w kasetonach olbrzymiej galerii głów naturalnej wielkości, wykonanych w pełnej rzeźbie w drewnie lipowym nie posiada odpowiednika w żadnym innym dziele sztuki renesansowej. Głowy są w najwyższym stopniu zindywidualizowane i pełne charakteru. Chociaż Głowy Wawelskie pomyślane były jako wypełnienie kasetonów, a zatem przeznaczone do oglądania mniej więcej frontalnego, jednak opracowane zostały ze wszystkich stron z równą niemal dbałością jako bryły o zdecydowanie zamkniętej formie.Dopiero zestawienie bocznego i frontalnego widoku głów ujawnia całe bogactwo dosadnej charakterystyki realistycznej.
Pierwotny strop Sali Poselskiej nie zachował się do dzisiaj. Niszczycielska działalność czasu i brak konserwacji doprowadziły go do ruiny. Po ostatnim rozbiorze Polski, podczas pierwszej okupacji austriackiej, czyli w latach 1796 do 1809, Sala Poselska i strop przestały istnieć . Naprzód usunięto z niego dekorację, to jest przede wszystkim resztę nie zniszczonych głów. W parę lat później, austriacki architekt J. Markl, w czasie robót budowlanych na Zamku, mających na celu zaadaptowanie go na koszary dla wojska okupacyjnego, zarządził zrzucenie grożącego zawaleniem stropu i przedzielenie Sali Poselskiej na trzy mniejsze izby. W ciągu w. XIX fakt zniesienia stropu Sali Poselskiej poszedł w zapomnienie, a pamięć o nim przetrwała tylko w legendzie.
Niemal wszyscy dotychczasowi badacze Głów Wawelskich zgodni byli w mniemaniu, że nawet nieliczny zachowany zespół (nie mówiąc już o całym tak ogromnym) nie jest dziełem jednego artysty. Niekompletnie zachowane księgi wydatków (dwa tomy rachunków Bonerowskich; jeden obejmował okres czasu od 1 listopada 1527 r. do 31 marca 1531, drugi od 1 marca 1533 r. do końca r. 1535 zostały utracone - spalone - w czasie ostatniej wojny) prowadzone przez Seweryna Bonera, burgrabiego krakowskiego i wielkorządcę króla Zygmunta I Starego i królowej Bony, wymieniają kilku artystów zajętych między r. 1529 a 1535 przy wykonywaniu kasetonowych stropów w amfiladzie reprezentacyjnych komnat wschodniego skrzydła. Wśród nich znajduje się sprowadzony przez Bonera z Wrocławia specjalista od "laqueariów" stolarz artystyczny Sebastian Tauerbach, który wraz ze swoją czeladzią wykonał wszystkie stropy w tym skrzydle Zamku, a także bogato rzeźbione łoże królewskie, artystyczne szachy i warcaby w skrzyniach. Sebastian Tauerbach miał swoją pracownię przy ul. Grodzkiej 32 zwaną "Podelwie", ale wymienia się także drugi adres tj. ul Grodzka 38. Obok Tauerbacha przy robotach tych zatrudniony był również snycerz nazwany w archiwaliach Hans, Hanus albo Joannes nieraz z dodatkiem Schnyczer.  Było wreszcie czterech malarzy, wśród których najczęściej powracało nazwisko brata wielkiego Albrechta, Hansa Durera, przybyłego do Krakowa już w r. 1527 i tutaj zmarłego w r. !534. Dla Sali Poselskiej wykonał Durer w r. 1533 malowany fryz, biegnący dokoła ścian.  Wymienia się jeszcze jedno nazwisko Gotfryda  van der Loy jako twórcy Głów Wawelskich. Snycerz Loy albo Loye wymieniony jest w rachunkach Bonera dwukrotnie w 1543 i 1544 roku.       
Nie zostało dotąd określone ile głów przetrwało po zniszczeniu stropów. Nie wiadomo czy Izabela Czartoryska pozyskała z Wawelu tylko 30 zachowanych dziś na Wawelu okazów. Zmagazynowane początkowo w jednej z sal pałacowych w Puławach, następnie zostały umieszczone na zewnątrz ścian Domu Gotyckiego. 6 głów od Czartoryskich pozyskał kolekcjoner B. Podczaszyński, które jego spadkobierczynie odsprzedały w roku 1879 hr. Tarnowskiemu. Pozostałe w roku 1869 zostały wywiezione do nowo założonego Rumiancowskiego Muzeum w Moskwie, gdzie zanim je wystawiono, przeleżały podobno 30 lat w piwnicy.Trzydzieści głów uratowanych przez Izabelę Czartoryską wróciło na Wawel w latach 1921 - 1922. W roku 1921 Róża z Branickich Tarnowska z synem Hieronimem ofiarowali 6 okazów z prywatnych zbiorów do wawelskiego zamku, dla uczczenia pamięci Stanisława Tarnowskiego, profesora Uniwersytetu Jagielońskiego. Dzięki energicznym zabiegom Mariana Morelowskiego w 1922 roku, 26 głów rewindykowanych z Moskwy powróciło na Wawel. W roku 1927, po gruntownym odnowieniu wszystkich głów przez konserwatora W. Zarzyckiego, umieszczono je na nowym stropie w Sali Poselskiej. W roku 1924, po odzyskaniu renesansowych głów wawelskich, z inicjatywy prof. Adolfa Szyszko-Bohusza (1883–1948), stojącego na czele Kierownictwa Odnowienia Zamku, podjęto decyzję o uzupełnieniu zespołu. W 1925 roku Xawery Dunikowski otrzymał zlecenie, pracował nad nim przez kilka lat. Realizację przerwano w roku 1928, kiedy Komitet Robót w Gmachach Reprezentacyjnych Rzeczypospolitej wypowiedział się ostatecznie przeciwko umieszczeniu współczesnych rzeźb obok renesansowych, co potwierdziło Ministerstwo Robót Publicznych. Renowację Głów Wawelskich na mniejszą skalę przeprowadził w roku 1950 Rudolf Kozłowski. Pełna konserwacja polegająca na wypełnieniu szpar i zabezpieczeniu drewna, usunięciu przemalówek z okresu międzywojennego i kolorystycznym wzmocnieniu powierzchni z oryginalną polichromią, została przeprowadzona w latach 1992 - 1993 przez zespół konserwatorów z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. (oprac. na podstawie ksiązki pt. "Głowy Wawelskie" aut.: Anna Misiąg - Bocheńska, "Renesansowe Głowy Wawelskie. Stan wiedzy i postulaty badawcze" Kazimierz Kuczman.


"Przypuszczalny prototyp wawelskiego stropu z głowami" - T Gostyński

"Głowy Wawelskie" T. Mańkowski, Biuletyn Historii Sztuki 1950

  • /foto/7670/7670618m.jpg
    1920 - 1925
  • /foto/8438/8438271m.jpg
    1950
  • /foto/8438/8438272m.jpg
    1950
  • /foto/8438/8438273m.jpg
    1950
  • /foto/8438/8438276m.jpg
    1950
  • /foto/8440/8440581m.jpg
    1950
  • /foto/8440/8440582m.jpg
    1950
  • /foto/8440/8440587m.jpg
    1950
  • /foto/8440/8440590m.jpg
    1950
  • /foto/8442/8442506m.jpg
    1950
  • /foto/8442/8442511m.jpg
    1950
  • /foto/8442/8442525m.jpg
    1950
  • /foto/8442/8442531m.jpg
    1950
  • /foto/8444/8444777m.jpg
    1950
  • /foto/8444/8444778m.jpg
    1950
  • /foto/8444/8444781m.jpg
    1950
  • /foto/8444/8444788m.jpg
    1950
  • /foto/8447/8447509m.jpg
    1950
  • /foto/8447/8447511m.jpg
    1950
  • /foto/8447/8447520m.jpg
    1950
  • /foto/8449/8449659m.jpg
    1950
  • /foto/8449/8449662m.jpg
    1950
  • /foto/8449/8449664m.jpg
    1950
  • /foto/8449/8449665m.jpg
    1950
  • /foto/8452/8452078m.jpg
    1950
  • /foto/8452/8452079m.jpg
    1950
  • /foto/8452/8452082m.jpg
    1950
  • /foto/8452/8452083m.jpg
    1950
  • /foto/8453/8453934m.jpg
    1950
  • /foto/8453/8453937m.jpg
    1950
  • /foto/8453/8453938m.jpg
    1950
  • /foto/8453/8453947m.jpg
    1950
  • /foto/8456/8456153m.jpg
    1950
  • /foto/8456/8456154m.jpg
    1950
  • /foto/8456/8456155m.jpg
    1950
  • /foto/8456/8456156m.jpg
    1950
  • /foto/8457/8457869m.jpg
    1950
  • /foto/8457/8457871m.jpg
    1950
  • /foto/8457/8457873m.jpg
    1950
  • /foto/8457/8457874m.jpg
    1950
  • /foto/8460/8460209m.jpg
    1950
  • /foto/8460/8460211m.jpg
    1950
  • /foto/8460/8460220m.jpg
    1950
  • /foto/8460/8460226m.jpg
    1950
  • /foto/8461/8461874m.jpg
    1950
  • /foto/8461/8461875m.jpg
    1950
  • /foto/8461/8461880m.jpg
    1950
  • /foto/8461/8461884m.jpg
    1950
  • /foto/8461/8461892m.jpg
    1950
  • /foto/8461/8461895m.jpg
    1950
  • /foto/8463/8463570m.jpg
    1950
  • /foto/8463/8463572m.jpg
    1950
  • /foto/8463/8463573m.jpg
    1950
  • /foto/8463/8463574m.jpg
    1950
  • /foto/8465/8465564m.jpg
    1950
  • /foto/8465/8465565m.jpg
    1950
  • /foto/8465/8465566m.jpg
    1950
  • /foto/8465/8465567m.jpg
    1950
  • /foto/8465/8465768m.jpg
    1950
  • /foto/8465/8465778m.jpg
    1950
  • /foto/9800/9800176m.jpg
    2020
  • /foto/9800/9800177m.jpg
    2020
  • /foto/9800/9800178m.jpg
    2020

"Głowy Wawelskie" Anna Misiąg - Bocheńska , Państwowy Instytut Wydawniczy PIW w Krakowie , Kraków 1953

Poprzednie: Głowy wawelskie Strona Główna Następne: Głowy wawelskie