17 maja 1940 zdjęto z sal krzyżackie znaki a następnie tryumfalnie wywieziono do Malborka, w asyście orkiestry wojskowej, z udziałem pieszej kompanii, która niosła sztandary. W dwa dni potem Hans Frank (1900–1946), gubernator Generalnej Guberni rezydujący na Wawelu, przekazał je gauleiterowi i gubernatorowi Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Wschodnie Albertowi Forsterowi (1902–1952) wraz z rękopisem Banderia Prutenorum, skradzionym z Archiwum Kapitulnego, oraz dwoma mieczami (z Muzeum XX Czartoryskich), pochodzącymi ze Skarbca Koronnego i uważanymi za tożsame z legendarnym orężem wręczonym Jagielle przed bitwą. Konserwatorskie kopie z r. 1937 potraktowali Niemcy jako oryginały, co podkreślali naoczni świadkowie; w tym przypadku nastąpiło klasyczne przeniesienie symboliki z oryginału na kopię, jak trafnie ujął to Zdzisław Żygulski. Ich „powrót do macierzy” ( Heimkehr der Fahnen) przekształcono w gigantyczny obchód, mający na celu egzaltację germańskiej dumy i spełnienie domniemanego aktu „sprawiedliwości dziejowej”. Po ceremonii chorągwie wystawiono w zamku malborskim, według scenariusza, który podaje Ernst von Oelsnitz– sztandar wielkiego mistrza nad wejściem do głównego refektarza, jego proporzec gończy (tzw. chorągiew mniejszą) w kaplicy św. Anny, pozostałe, w trzech grupach, w pałacu i na korytarzach. Niemiecki heraldyk dziwił się dlaczego w zestawie kopii brak ośrodków, które w latach 1920–1939 należały do Polski (Toruń, Grudziądz), a także barw Olsztyna, „niesłusznie uważanego za polskie miasto”. Według niego rekonstrukcje miały wziąć udział w wystawie światowej w Nowym Jorku w r. 1939, ale wobec zmiany planów w związku z wojną – „odnalezione w Krakowie chorągwie wraz z kodeksem, by zapobiec ich dalszemu zniszczeniu, zostały przewiezione do Malborka”. Zabranych 18 chorągwi nie udało się odnaleźć.

Źródło: Magdalena Piwocka, rekonstrukcje chorągwi grunwaldzkich, [w:] Na znak świetnego zwycięstwa. W sześćsetną rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Katalog wystawy, 15 lipca 30 września 2010, t. I, Kraków 2010.

(K.K.)