Pałac w Kargowej położony jest w północno-wschodniej części miejscowości. Jest on ele¬mentem dominującym założenia, w skład którego wchodzą: oficyna, budynki gospodar¬cze, spichlerz oraz park położony na południe od pałacu.
Najstarsza wzmianka o Kargowej (daw. Unrugowo, niem. Unruhstadt) pochodzi z 1360 roku. Pierwszym znanym właścicielem Kargowej jest ród Kottwiczów, władają¬cy nią od początków XV wieku. W XVI wieku Kargowa przeszła w ręce rodu Żychliń¬skich, którego pierwszy przedstawiciel – Stanisław, poświadczony jest źródłowo w „Zło¬tej księdze szlachty polskiej”. W 1641 roku dobra kargowskie od Wojciecha Żychlińskie¬go nabył Jerzy Unruh. W 1661 r. król Jan Kazimierz, uznając zasługi Krzysztofa Unru¬ha, nadał mu prawo do założenia miasta. Plan nowego założenia miejskiego, które mia¬ło zwać się Unrugowo (nazwa nie przyjęła się), wytyczono między Kargową Dolną i Gór¬ną. Wzorowany był zapewnie na Bojanowie, zbudowanym przez Macieja Bojanowskie¬go, męża Ewy z Unruhów, siostry Krzysztofa. Z Krzysztofem Unruhem wiąże się bu¬dowa reprezentacyjnego pałacu, zrealizowana w końcu XVII wieku. Z przekazów iko-nograficznych wynika, iż był on dwukondygnacyjny, na planie prostokąta, połączo¬ny z ogrodem oraz dziedzińcem z dwoma budynkami. W 1740 roku w dożywotnie po¬siadanie przejął Kargowę król August II Mocny, który był zainteresowany stworzeniem w niej bazy wojskowej. W związku z tym planował gruntowną rozbudowę miejscowości, w tym również założenia pałacowego. Autorstwo pierwszych projektów pałacu przypisy¬wane jest K.F. Poppelmannowi. Natomiast autorem projektu z 1731 roku był prawdopo¬dobnie J.K. Knöffel. Rozbudowa pałacu w Kargowej trwała w latach 1731-1733. Prace bu¬dowlane prowadzone były na wielką skalę, zatrudniono wielu wykonawców, w tym m.in. rzeźbiarza K. Kirchnera. Do 1733 roku rozbudowano starą siedzibę Unruhów oraz wznie¬siono stumetrowej długości pałac królewski i cztery budynki koszarowe. Prace budowlane przerwała śmierć króla Augusta II oraz wybuch wojny sukcesyjnej o tron Polski. W 1735 roku w czasie działań wojennych nowo wybudowane założenie zostało zniszczone. Splą¬drowany i spalony pałac Unruhów odbudowano, znacznie jednak upraszczając jego for¬mę architektoniczną, bez dekoracji elewacji i wystroju wnętrz. Elementy budowli określa-nej jako pałac królewski mogą znajdować się w budynku obecnej stajni–obory (wschodnia strona dziedzińca). Rodzina Unruhów związana była z Kargową do 1837 roku, gdy miasto przeszło na własność państwa pruskiego. W okresie międzywojennym pałac należał do ro¬dziny Richterów. W 1945 roku majątek kargowski przeszedł na własność Skarbu Państwa i był użytkowany przez PGR. W chwili obecnej obiekt jest nieużytkowany.
Barokowy pałac w Kargowej założony został na rzucie litery „U”. Jest budowlą dwukon-dygnacyjną, podpiwniczoną, nakrytą dachami czterospadowymi, z których ten nad skrzy¬dłem głównym jest podwyższony. W elewacji frontowej znajduje się trójuskokowo wklęsły ryzalit w którym umieszczono wejście główne, poprzedzone jednobiegowymi schodami. Ryzalit został rozczłonkowany w przyziemiu półkolumnami i pilastrami i zwieńczony fali¬ście łamanym szczytem. Analogicznie do niego w elewacji tylnej został umieszczony ryza¬lit, zwieńczony trójkątnym szczytem. Elewacje na narożach opięte pilastrami, zostały prze¬prute prostokątnymi oknami ujętymi opaskami. W piwnicy zachowały się relikty dawne¬go pałacu Unruhów (sklepienia kolebkowe). Z historycznego wyposażenia zachowały się: trzy barokowe kominki, sztukateria sufitów, żelazne drzwi w piwnicy.
W latach 60. XX wieku przeprowadzono remont pałacu przez PGR, w czasie którego za¬kłócono układ wnętrz w jego centralnej części. W początkach XXI wieku wymieniono po¬krycie dachowe. Obecnie pałac stanowi własność prywatną.
Elżbieta Liczner
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego" ze strony konserwatora zabytków