Republika Świętnieńska zwana także jako Wolne Państwo Świętno (niem. Freistaat Schwenten) to państwo proklamowane w styczniu 1919 we wsi Świętno (dawniej Schwenten) w pobliżu Wolsztyna, o formalnie i międzynarodowo uznanej niepodległości. Republika przetrwała siedem miesięcy, od 6 stycznia 1919 do 10 sierpnia 1919. W tym liczącym około 1000 mieszkańców państwie władze sprawowali: 

Plan Republiki Świętnieńskiej

- pastor Emil Gustav Hegemann - prezydent i minister spraw zagranicznych,

- burmistrz Drescher – minister spraw wewnętrznych,

- leśniczy Teske – minister wojny.

W skład gabinetu weszli również Janitschki, Gross, Schulz, Klemke i Zinke.

W specjalnym wydaniu czasopisma „Nadodrze” w lutym 1958 roku ukazał się artykuł o Republice Świętnieńskiej:

„Wraz z rozprzestrzenianiem się rewolucji listopadowej w Niemczech zaczęły powstawać rady robotnicze, żołnierskie i chłopskie. W niektórych miejscowościach powstawała jedna rada. w innych kilka, w zależności od układu sił społecznych. Ciekawy jest przykład Świętna - małej wioski leżącej między Kargową. a Sławą Śląską, która w okresie późniejszym stała się... niepodległym. samodzielnym państwem.

I tam zaczęły docierać odgłosy rewolucji niemieckiej z jednej strony a Powstania Wielkopolskiego z drugiej. Ludność Świętna składała się z Polaków i Niemców. Ci ostatni byli zamożniejsi i było ich więcej. W dniu 1 grudnia 1918 r. zwołane zostało zebranie wszystkich mieszkańców Świętna. Inicjatorem był duchowny ewangelicki Hegemann. W swoich pamiętnikach pisze: "musieliśmy się pospieszyć z wybraniem rad, bo zbolszewizowane elementy dążyły do przewrotu".

Dawna oberża Wolf, w której proklamowano Republikę Świętnieńską.

Jest zrozumiałe, że od takiego człowieka nie można było oczekiwać radykalnych posunięć. Wybrano rady. Wszystkich socjaldemokratów od nich usunięto. Na czele stanął Hegemann. W skład rady weszli ponadto "ludzie, którzy każdą naszą wolę wykonują i nie dopuszczą do bolszewizacji Świętna" pisze w swoich pamiętnikach Hegemann. Na początku stycznia 1919 r. okolica Wolsztyna została zajęta przez powstańców wielkopolskich. Powoli oddziały powstańcze zaczęły zbliżać się do Świętna. By ratować Świętno i utrzymać je w rękach niemieckich, Hegemann udał się do Głogowa, by otrzymać posiłki wojskowe mogące stawić opór powstańcom. Dowódca twierdzy i garnizonu głogowskiego, do którego Hegemann się zgłosił, oświadczył: "Nie mam ani jednego żołnierza, ani żadnej władzy, o wszystkim decyduje rada robotnicza i żołnierska". Projekt obronny Świętna poparł jednak gorąco.

Kandydat na bohatera musiał zastukać do drzwi rady głogowskiej, którą wspominał później z wyraźną niechęcią: "Byliśmy zmuszeni wysłuchać godzinnego kazania na temat prawa stanowienia narodów o swoim losie". ,,Z Polakami trzeba się zbratać" - oświadczył mi jakiś podoficer. Polacy mają prawo urządzić sobie życie bez pruskich oficerów".

Życząc wszystkiego najgorszego radzie głogowskiej udał się Hegemann do Świętna. Wreszcie postanowił proklamować neutralną republikę ze Świętna. A nuż się uda. Popularne wówczas bardzo leninowskie hasło o prawie do stanowienia narodów o swoim losie zostało wykorzystane przez Hegemanna. Nową niepodległą Republikę uznały: Polska (jako pierwsza), Niemcy i Komisja Aliancka.

Siedziba rządu Wolnego Państwa Świętno

Niepodległe państwo winno posiadać także swoją armię. Porzuconej broni było pod dostatkiem. Armia składała się ze 120 ludzi. W Republice Świętnieńskiej zniesiono obowiązkowe dostawy i inne świadczenia wojenne. Rozwinął się ożywiony handel "międzynarodowy". Interesy szły dobrze. Dochodziło także do zatargów z władzami powstańczymi. W Świętnie działy się rzeczy, które daleko odbiegały od neutralności. Dowódca powstańczych oddziałów bobrzański Nawrocki. dążył do zajęcia Świętna. widząc, że zarówno Republika jak i głoszona przez nią neutralność są fikcją. Władze polskie nie zezwoliły jednak na to. Niepodległość Świętna trwała 218 dni. W dniu 10 sierpnia 1919 roku "sejm" świętnieński "rozstrzygnął" o dalszych losach Republiki. W tym samym dniu silne oddziały "Grenzschutzu" zajęły Świętno.

Inkorporacja Świętna do Niemiec nastąpiła z obawy przed możliwością wkroczenia powstańców, gdyż powodów do tego nie brakło oraz z uwagi na mającą tam przybyć K0misję Aliancką w celu wytyczenia granicy polsko-niemieckiej.

Świętno w świetle prawa międzynarodowego należeć musiało do Niemiec. Z powodu tego granica została wytyczona na niekorzyść Polski. Rada głogowska, jak wynika z oświadczeń samego Hegemanna - prezydenta i ministra spraw zagranicznych Republiki Świętnieńskiej nie była wrogo ustosunkowana do Polski. W Gorzowie doszło do ro(złamu?) między radą robotniczą, opanowaną przez elementy antyrewolucyjne i radą żołnierską – wybitnie rewolucyjną. Po około roku rada żołnierska została opanowana przez elementy antyrewolucyjne i rozwiązana.

Inaczej przedstawiała się sytuacja w Krośnie Odrzańskim, Lu(brzy?), Żarach, Bytomiu Odrzańskim i innych miastach południowych naszego województwa. Tam objęły faktycznie całą władzę w swoje ręce i sprawowały ją długo (…). Po upadku rewolucji niemieckiej rady zostały rozwiązane. (…)

Republika Świętnieńska była krótko spokojną wysepką w morzu rewolucji niemieckiej. Nie mogła się jej przeciwstawić.”

W skład republiki oprócz Świętna wchodziły również (prawdopodobnie) sąsiednie miejscowości: Wilcze, Rudno i nieistniejąca już dzisiaj osada Kreutz. Oficjalną pieczęcią republiki stała się pieczęć parafialna. Nią stemplowano m.in. przepustki umożliwiające przekroczenie granicy. Główny bohater tej historii, który doprowadził do powstania nowego państwa uznanego przez m.in. Polskę i Niemcy, pastor Hegemann, wydał w roku 1936 wspomnienia a rok później został odznaczony przez Hitlera Złotym Krzyżem Zasługi. A w roku 1945 ten były prezydent/premier republiki, z zapałem walczący o to aby Świętno pozostało w rękach niemieckich, był świadkiem przyłączenia Świętna do Polski.

Piotr Frąszczak / Petroniusz

Artykuły internetowe o republice:

- pl.wikipedia.org

- www.powiatwolsztyn.pl