MENU
Baszta zamku Książąt Mazowieckich w Ciechanowie.

Dodał: StaSta° - Data: 2018-04-15 15:38:39 - Odsłon: 1222
Lata 1910-1915

Data: 2016:01:02 10:30:21   ISO: 400   Ogniskowa: 50 mm   Aparat: NIKON CORPORATION NIKON D90   Przysłona: f/5.6   Ekspozycja: 1/40 s  


Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie jest dość powszechnie uznawany za jeden z najlepszych przykładów gotyckich zamków nizinnych w Polsce (stanowiących zaledwie 8,9% zachowanej substancji zabytkowej). Jego budowa (na bagnach w zakolu rzeki Łydyni) przypada na II poł. XIV wieku, choć nie wszyscy badacze są w tej sprawie zgodni, przesuwając czas powstania warowni dopiero na trzecią dekadę wieku XV. Bez względu na ten rozrzut, za fundatora zamku można uznać księcia Janusza I Starszego (1379-1429).
Niemalże od samego początku swojej historii, obiekt ten był wielokrotnie modernizowany i rozbudowywany, zmieniając stopniowo charakter z obronnego na rezydencjonalno-obronny. Wyniesienie murów i wież do obecnej wysokości przypada na przełom XV i XVI wieku. Po roku 1547, wraz z przejęciem zamku przez Bonę (jako część wdowiej oprawy) i rozbudową funkcji rezydencjonalnych tzw. "Domu Dużego", rozpoczyna się ostatni okres świetności warowni. Wtedy też wykonano jej najstarszy znany opis. Od tego czasu następuje stopniowa dewastacja zamku, przyspieszona przez napady wojsk szwedzkich (w okresie "potopu" i w roku 1708 - w ramach wojny północnej). Po III rozbiorze Ciechanów przypada Prusom - podejmowane są próby przystosowania warowni do celów penitencjarnych. Ówczesne techniki budowlane nie pozwalają jednak na wykorzystanie starych, spękanych murów i ostateczny wybór (w sprawie lokalizacji więzienia) pada na Płock. Około roku 1801 następuje rozbiórka resztek zabudowań wewnętrznych oraz północno-wschodniego narożnika zamku - celem pozyskania taniego materiału budowlanego. Od roku 1818 ruiny stają się własnością rodu Krasińskich, przy czym nie wpływa to na poprawę ich stanu.
Pierwsze prace remontowe przypadają dopiero na pocz. XX wieku - z związku z działalnością Adama i Edwarda Krasińskich prezesujących w latach 1906-1909 (Adam) oraz 1910-1927 (Edward) Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Zakres ówczesnych prac można uznać za znaczny. Dokonano rekonstrukcji bramy zachodniej, odtworzono narożnik północno-wschodni, zaplombowano pęknięcia w kurtynach i zabezpieczono ich koronę. Zamek przekazano w użytkowanie straży ogniowej, zaś dziedziniec udostępniono mieszkańcom miasta do celów rozrywkowych (estrada, kort tenisowy - latem, ślizgawka - zimą). W okresie międzywojennym (na fali popularności ruchu regionalnego) pojawiają się nieudane próby przekształcenia ruin w muzeum, aby "młodzież kończąca gimnazjum w Ciechanowie, obowiązkowo musiała znać rzeczy, związane z przeszłością i teraźniejszością naszego zakątka". Po przegranej przez Polskę wojnie obronnej, Ciechanów wraz z całym Północnym Mazowszem zostaje wcielony do Prus Wschodnich jako stolica nowej jednostki administracyjnej (rejencji). Fakt ten (według hitlerowców) wymagał drastycznych zmian przestrzennych - stąd decyzja o likwidacji Ciechanowa i wybudowaniu od podstaw nowego Zichenau. Z dawnego miasta miał pozostać jedynie zamek i gotycki kościół - obie budowle uznane zostały za pomniki kultury niemieckiej (przy czym zamek, w wyniku spiętrzenia wód rzeki Łydyni, miał znaleźć się na obszernej wyspie). Zaplanowano rekonstrukcję warowni. Niemcy wykonali pomiary zamku, ale żadnych prac budowlanych przeprowadzić nie zdążyli. Dziedziniec zamkowy stał się w tym czasie miejscem koncentracji okolicznej ludności celem jej systematycznego wysiedlania a także przeprowadzania pokazowych egzekucji.
Pierwsze poważne prace badawcze architektoniczno-archeologiczne przeprowadzono na zamku w latach 1955-1957. Ich rewelacyjne, podobno, wyniki zaginęły w skutek tajemniczej kradzieży. Następnie (od roku 1958) przystąpiono do właściwych prac konserwatorskich, poddawanych obecnie ostrej krytyce - tym bardziej, że ich projektant pozostaje nieznany. Pierwsza inicjatywa całkowitej odbudowy zamku pojawia się w czerwcu 1962 r. wraz z uchwałą Miejskiej Rady Narodowej stwierdzającej m.in. iż "z braku dokumentów co do wyglądu zewnętrznego dawnej części mieszkalnej można przyjąć projekt przez analogię do innych podobnych zamków, a wnętrze odbudować na nowoczesne sale muzealne". Odbudowie sprzeciwiła się jednak komisja pod przewodnictwem Stanisława Lorentza, wizytująca zamek we wrześniu 1962 roku. W rezultacie postanowiono przeznaczyć na cele muzealne tylko zachowane kubatury (2 baszty), zaś resztę murów zabezpieczyć jako tzw. "trwałą ruinę" - co znalazło wyraz w komunikacie podczas uroczystej sesji naukowej z okazji 900-lecia Ciechanowa. Prace budowlane poprzedzono licznymi badaniami archeologicznymi, które trwały aż do końca lat 70-tych. Obecny wygląd zamku jest efektem restauracji dokonanej przez Pracownie Konserwacji Zabytków z Warszawy i Olsztyna w latach 1979-1986 (podczas tych prac zrekonstruowano dodatkowo jedną z trzech gotyckich piwnic w przyziemiu "Domu Dużego").
Po przemianach ustrojowych pomysł całkowitej odbudowy został zarzucony, a od połowy lat 90-tych zanikła naukowa działalność związana z warownią. Od 2003 roku temat odbudowy zamku powrócił, w 2005 r. ogłoszono konkurs, a rok później oficjalnie zatwierdzono projekt autorstwa dr Kleczkowskiego z Gdyni. Na skutek licznych kontrowersji i protestów wokół zaprezentowanych rozwiązań, decyzją Generalnego Konserwatora Zabytków - zakazano rewitalizacji w proponowanym kształcie. Niestety, Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zakaz ministra i zamkowi znowu zagraża rzeczony projekt. W międzyczasie na Politechnice Warszawskiej powstało naukowe studium rekonstrukcji warowni, pod kierunkiem dr Lewickiej. Obecnie właścicielem zabytku jest Marszałek Województwa Mazowieckiego a zarządcą, utworzone w 1973 r. Muzeum Zamku w Ciechanowie - od roku 1998 Muzeum Szlachty Mazowieckiej.
Autor tekstu: dr Grzegorz Kęsik.

  • /foto/7603/7603274m.jpg
    1905
  • /foto/9030/9030130m.jpg
    1912 - 1914
  • /foto/7603/7603271m.jpg
    1925 - 1930
  • /foto/9029/9029950m.jpg
    1928
  • /foto/10276/10276981m.jpg
    1930 - 1939
  • /foto/8722/8722280m.jpg
    1940
  • /foto/10778/10778939m.jpg
    1980
  • /foto/10778/10778940m.jpg
    1980
  • /foto/7491/7491561m.jpg
    1982
  • /foto/8956/8956078m.jpg
    1988
  • /foto/7727/7727381m.jpg
    2018
  • /foto/7727/7727382m.jpg
    2018
  • /foto/7727/7727383m.jpg
    2018
  • /foto/7727/7727384m.jpg
    2018
  • /foto/7727/7727385m.jpg
    2018
  • /foto/7727/7727386m.jpg
    2018
  • /foto/7727/7727387m.jpg
    2018
  • /foto/7727/7727388m.jpg
    2018
  • /foto/9978/9978933m.jpg
    2022
  • /foto/9978/9978934m.jpg
    2022
  • /foto/9978/9978935m.jpg
    2022

Polska w krajobrazie i zabytkach , Wydawnictwo Tadeusza Złotnickiego , Warszawa 1930

Poprzednie: Firma Xpress Strona Główna Następne: Zamek książąt mazowieckich (ruiny)