Zabytek jest charakterystycznym obiektem w Opolu. Usytuowany jest przy tzw. Moście Groszowym (łączącym Śródmieście z Pasieką) i razem z pergolą i estradą jest unikalnym obiektem wpisanym w krajobraz kulturowy centrum miasta. Jest również cennym przykładem bardzo nielicznie zachowanej w Opolu architektury szkieletowej z przełomu XIX i XX wieku.
Historia
Domek szwajcarski tzw. „Grabenmülle” – „Grabówka” powstał pod koniec XIX w. jako zaplecze dla poborców opłat od pieszych za przejście przez most w wysokości jednego grosza (feniga). Następnie był popularnym miejscem wypoczynkowym dla osób korzystających z „opolskiej Wenecji”, czyli Kanału Młynówka. Zlokalizowano go na linii murów miejskich, które rozebrano w XIX wieku. Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 r. był użytkowany (z przerwami) jako zaplecze funkcji rekreacyjnej. Obiekt często zmieniał właścicieli. Od 1983 r. „Grabówka” słynie ze wspaniałych naleśników francuskich, przyrządzonych według stałej receptury. Właściciele wyremontowali obiekt (głównie w latach 1993, 2002 i 2014) i prowadzą ożywioną działalność kulturalną inicjując m.in. ciekawe wystawy.
Warto wspomnieć, że nieopodal zabytkowej „Grabówki”, przed wejściem na „Most Groszowy” rośnie wiąz szypułkowy (Ulmus leavis). Drzewo posadzono jesienią 1903 r. z okazji otwarcia mostu „Groszowego” przez Kanał Młynówka – najcenniejszego tego typu zabytku techniki w Opolu. Most wzniesiono w miejscu wcześniejszej, spacerowej kładki zbudowanej w 1894 r. Jest on secesyjny, dwuprzęsłowy zdobiony herbem Opola. Jego nazwa pochodzi od pobieranej od pieszych opłaty za przejście w wysokości jednego grosza.
Opis
Budynek usytuowany jest przy Moście Groszowym, nad Kanałem Młynówka w południowo-zachodniej części pl. Wolności w Opolu. Wzniesiony został na planie prostokąta w konstrukcji szkieletowej, od północy połączony z znacznie wydłużoną, współczesną przybudówką, przechodzącą w odkrytą pergolę. Domek szwajcarski jest obiektem dwukondygnacyjnym, z czterospadowym dachem krytym dachówką karpiówką i wydatnym okapem. Powierzchnie ścian zewnętrznych utworzono poprzez odeskowanie w układzie pionowym, z imitacją konstrukcji słupowej w partii przyziemia. Wygląd zewnętrzny budynku charakteryzuje galeria biegnąca wzdłuż trzech ścian górnej kondygnacji (poza elewacją południową) o ozdobnej formie balustrady z listwami okładzinowymi wycinanymi we wzory. Jej konstrukcja została nieznacznie wysunięta ponad lico ścian tworząc wrażenie nadwieszonej formy zewnętrznej. Okap z dekoracyjnymi krokwiami wsparty został belkami podciągu obejmującymi profilowane słupy z mieczowaniem. Otwory doświetlające partię przyziemia występują jedynie po zachodniej stronie elewacji. Na piętrze, każdą z dwuosiowych elewacji charakteryzują prostokątne otwory a w nich ościeżnicowa stolarka okienna. Poziom przyziemia po stronie wschodniej wyznacza jednoskrzydłowe wejście do części magazynowej w osi skrajnej elewacji. Więźba dachowa posiada konstrukcję krokwiowo-płatwiową. Dodatkowym walorem zabytku są ustawione na pergoli przy nadbrzeżu Kanału Młynówka cenne rzeźby Thomasa Myrtka, znanego i cenionego artysty opolskiego. Zabytek dostępny.

Oprac. Joanna Banik, OT NID w Opolu, 15.05.2019 r.
Źródło: (licencja CC BY-NC-ND 3.0)