80
 |
 |
||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Zamek Stary Książ był przez wiele lat uważany tylko za wzniesioną w 1779 roku malowniczą ruinę. Jednak badania archeologiczne przeprowadzone w latach 1991-92 (Krzysztof Jaworski) potwierdziły że przebudowano wówczas istniejący w tym miejscu średniowieczny zamek.
Powstał on prawdopodobnie w XIII wieku, ale raczej wcześniej niż Zamek Książ. Według cytowanego przez Romualda Łuczyńskiego (Szlacheckie i arystokratyczne rezydencje w Sudetach Polskich, Wydawnictwo Eko-Graf, 2016) Johanna von Sinapiusa ...
Zamek Stary Książ był przez wiele lat uważany tylko za wzniesioną w 1779 roku malowniczą ruinę. Jednak badania archeologiczne przeprowadzone w latach 1991-92 (Krzysztof Jaworski) potwierdziły że przebudowano wówczas istniejący w tym miejscu średniowieczny zamek.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
Powstał on prawdopodobnie w XIII wieku, ale raczej wcześniej niż Zamek Książ. Według cytowanego przez Romualda Łuczyńskiego (Szlacheckie i arystokratyczne rezydencje w Sudetach Polskich, Wydawnictwo Eko-Graf, 2016) Johanna von Sinapiusa - król Czech Przemysław Ottokar II zniszczył w 1268 roku jakiś gród obronny w Książu. Pytanie - co zniszczył? Czy mógł jeszcze istnieć gród Wielkomorawian - Świebodziec? Mógł. Badania archeologiczne z lat 90. pokazały, że Świebodziec-Vorstinburg miał podgrodzie, na którym stał budynek - odnaleziono resztki jego ściany i widać było, że spłonął. Jest i data 30 grudnia 1241 i pojawia się nazwa Vriburg (Freiburg -> Wolny Gród -> Swobodny gród -> Świeboda - czyli Wolność), którą miał nosić zamek i gród obronny zarządzany przez szlachcica o imieniu Merboto de Czetaros, brata rycerza Peczko de Czetaros, który zarządzał pobliskim zamkiem Cisy. Tego właśnie dnia kancelaria księcia Bolesława II Rogatki wydała dokument, w którym obaj bracia są powołani na świadków nadania (choć uważa się to nadanie za falsyfikat mający przeciągnąć genealogię Schaffgotschów). Są zarządcami jego warowni na południowej granicy księstwa świdnicko-jaworskiego z Czechami. Fragment oryginalnego dokumentu pokazuje, jak dziwny był ówczesny język urzędowy: dom. Merboto de Czetaros in Vriburg armiger noster, dom. Peczco dessen Bruder in Ciskenberg (Świebodzice. Dzieje miasta. Numer 5 (198) Maj 2014). "Armiger" to szlachcic, ale nie pasowany na rycerza. A panowie de Czetaros pochodzą z rodu, który później poznamy jako Czettritzów. Od 1278 roku księstwem włada drugi syn Bolesława II - Bolko I zwany Surowym. Po 1281 r. nastąpił podział dzielnicy i Bolko wydzielił Bernardowi Lwówek Śląski. W drugiej połowie lat 80. Bolko I, chcąc uniknąć zagrożenia ze strony rosnącego w siłę Henryka IV Probusa, zaczął się zbliżać do władcy Czech Wacława II. Kilkakrotnie podróżował do Pragi i uczestniczył w wielu uroczystościach, które się odbywały na tamtejszym dworze – np. w 1289 roku brał udział w hołdzie lennym składanym przez Kazimierza bytomskiego Wacławowi II. Sam jednak oparł się dominacji Pragi, choć z bliskich stosunków wyniósł korzyści jak choćby dzierżawę pogranicznych terenów czeskich – z grodem Schombergiem (dziś Chełmsko Śląskie) na czele. Bardzo możliwe że traktował wtedy Vriburg jako własny - warownia na południowej lewej stronie biegu Pełcznicy oznaczała właśnie brak obaw ze strony czeskiej. Lata 90. XIII w. to czas pogorszenia stosunków z Czechami. Nie znamy przyczyn tego stanu rzeczy, prawdopodobnie mogło tutaj chodzić o próbę podporządkowania władcy jaworsko-świdnickiego. Bolko w celu zabezpieczenia swojej dzielnicy rozpoczął jej intensywną fortyfikację (m.in. budując zamki we Wleniu, Świdnicy, Strzegomiu i Kamiennej Górze). Czy akurat wtedy powstał nowy zamek - Vorstinburg, na bezpiecznieszym, prawym brzegu Pełcznicy, na skalnym cyplu - tego nie wiemy. Może warownia nowego zamku powstała jeszcze wcześniej np. w momencie przesunięcia granicy księstwa legnickiego na wschód w 1277 roku i w związku z prowadzoną akcji osadniczą na terenie Pogórza Wałbrzyskiego, konkurencyjną do działań Wrocławia? Z tym okresem łączyć można wzmożone zainteresowanie Świebodzicami przez Henryka IV (Probusa). Uprawdopodabnia to wzniesienie przez niego warowni w Książu, która stanowiłaby przeciwwagę dla zamku Cisy po drugiej stronie granicy, którego powstanie mogło przypaść właśnie na ten okres (to teoria dr Artura Boguszewicza w „Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku”, Wrocław 2010). A może jeszcze Książ powstał jeszcze wcześniej? Bo przecież akcja kolonizacyjna w dolinach: Lubiechowskiej Wody, Szczawnika i Pełcznicy która odbywała się ok. 1210-1230 roku (czyli za Henryka Brodatego) musiała być kontrolowana z jakiegoś ośrodka władzy książęcej. W 1293 roku książę Bolko przenosi do Książa swoją siedzibę z Lwówka Śląskiego i tytułuje się od 1293 r. "Bolko dei gratia dux Slesie et dominus de Wrstenberc". Vorstinburg, Wrstenberc - to Fürstenberg - Książęca Góra, który ewoluuje z czasem do Fürstenstein - Książęcy Kamień (od 1371 r.). A co się dzieje dalej z Vriburgiem - Świebodźcem? Tego nie wiemy, ale losy Książa są bardzo zmienne. Bolko II świdnicki w 1355 roku musi poskramiać wasalów, którzy zarządzali jego zamkami ale obrócili się przeciwko niemu. Zamkiem Książ zarządzał wtedy burgrabia Kekelon von Czirn (z Cierni) zarządzający Książem od 1341 roku. Przez kilkanaście lat Książem zarządza Bernard von Zedlitz. A w 1368 roku Książ przechodzi pod panowanie Czech. Zamek wraz ze Świebodzicami, Pełcznicą, Cierniami (zapewne też Świebodźcem) przechodzą w 1386 r. na rzecz starosty Benesza z Choustnik. Od 1392 roku Książ jest we władaniu króla czeskiego Wacława IV Luksemburskiego. Stara warownia zabezpieczająca trakt handlowy przez Skibę traci swoje znaczenie wobec rozwoju Książa. Pod koniec XV wieku Książ jest miejscem walk w wojnie sukcesyjnej o Śląsk. Od 1466 roku Książ jest w rękach Hansa Schellendorfa, który w niemieckich źródłach traktowany jest jako rycerz-rozbójnik, ale po prawdzie był on jednym z najwytrwalszych stronników króla czeskiego (od 1463 r.) Jerzego z Podiebradów, a po jego śmierci w 1471 roku wspierał też Władysława Jagiellończyka w walce z królem węgierskim, Maciejem Korwinem i asystującym go Wrocławiem. Zdołał też dwukrotnie obronić zamek przed atakiem wojsk węgierskich w 1475 i 1477 roku. Dopiero kolejne oblężenie z 1482 r., zorganizowane przez stany śląskie i łużyckie oraz wojska węgierskie, złamało opór niepokornego feudała, który ostatecznie został wtrącony do więzienia. Król Węgier - Maciej Korwin przekazał Książ w 1482 roku staroście Jerzemu von Stein, który w trakcie podboju był dowódcą zjednoczonych sił węgierskich i wrocławskich. Jerzy jako pierwszy przyczynił się do zmiany charakteru zamku z twierdzy, zamieniając większość pomieszczeń obronnych na mieszkalne. W tym okresie powstaje południowa część obiektu zwana odtąd Skrzydłem Macieja. Prawdopodobnie w czasie przebudowy wykorzystano materiał rozbiórkowy ze Starego Zamku, który był zniszczony w 1475 r. Pozbawiony właściciela zamek popadł w zupełną ruinę. W roku 1794 właściciel zamku Książ Jan Henryk VI von Hochberg zlecił architektowi Christianowi Tischbeinowi urządzenie otoczenia Starego Zamku. Którego resztki murów znajdowano na skałach i w wąwozie Pełcznicy. Choć nie zachowały się żadne rysunki projektów przebudowy Książe szukał inspiracji "królestwie ogrodów" Wörlitz-Dessau w Saksoni-Anhalt,w tym "domem gotyckim" w Wörlitz z 1773 roku oraz parkiem angielskim ze świątyniami dumania. Podczas prac prowadzonych w latach 1795-1797 powstały zatem stylizowane na gotyk romantyczne ruiny zamku Stary Książ. Nowy-stary zamek otoczono murem obronnym, a wejście do niego prowadziło przez most nad suchą fosą i przez bramę z dwoma wieżyczkami. Podczas budowy wykorzystano spolia - np. renesansowy portal z zamku w Trzebieniu (jego ruina krótko należała do Hochbergów). W budynku głównym połączonym z wieżą znajdowała się sala reprezentacyjna, sądowa, zbrojownie, sypialnie. Pod kaplicą (poświęconą św. Annie), połączoną z głównym budynkiem krużgankami, znajdował się loch pochodzący z zamku średniowiecznego. We wnętrzach umieszczono cenne zbiory militariów, obrazów i mebli, które gromadzili Hochbergowie, ale dotychczas nie chcieli lub nie mogli ich pokazać w swojej rezydencji. Przed zamkiem wybudowano plac turniejowy gdzie w dniu 19 sierpnia 1800 roku przeprowadzono najsłynniejszą rekonstrukcję średniowiecznej walki rycerskiej, w której uczestniczył król pruski Fryderyk Wilhelm III z królową Luizą Pruską. Ciekawostkę na temat przyczyn odbudowy Starego Zamku podaje Konrad Nonn w biografii Christiana Wilhelma Tischbeina z 1912 roku: "Oprócz idealistycznych powodów, które mogły doprowadzić do odbudowy Starego Zamku, istnieje również przypuszczenie, że został on wzniesiony jako siedziba jednego z sojuszy przyjaźni (Freundschaftsbunde), które kwitły w tym czasie. W aktach Fürstenstein znajdują się zapiski informujące o istnieniu takiej konfederacji, niestety wiadomości te kończą się już w latach sześćdziesiątych XVII wieku. Kontynuację można być może znaleźć w innym archiwum rodzinnym niż archiwum Hochbergów. Podobno istniało też kółko rycerskie, którego celem była nie tylko jedność społeczna, ale też kultywowanie uczuć patriotycznych. Organizacja turnieju może być z tym bardzo dobrze powiązana. Na jednym ze starych planów piętra znajduje się również dziwne oznaczenie "Treno room" dla pomieszczenia, które znajdowało się obok tzw. sali sądowej. Być może z nie do końca zrozumiałego oznaczenia pokoju można wywnioskować, że służył on jako pokój konsultacyjny dla komitetu składającego się z uprzywilejowanych członków. Niestety, są to jedynie domysły na temat przeznaczenia starego zamku, których nie udało się potwierdzić dowodami z dokumentów." W XIX wieku gospda w Starym Zamku jest popularnym celem wycieczkowiczów z uzdrowiska w Książu. Powoli zanikały pozostałości placu turniejowego - drewniane galerie widokowe wytrzymały 60 lat, po czym zostały rozebrane. Doprowadzenie kolei żelaznej do Świebodzic w 1842 roku, do Starego Zdroju w 1851 roku, do Szczawienka i Szczawna w 1877 roku powodowały skokowy wzrost ilości osób odwiedzających Park Książański i Stary Książ. Zamek spłonął 19 lub 20 maja 1945 roku, podpalony przez żołnierzy radzieckich (informacja od p. Doris Stempowskiej z Książa, datę 19 maja podaje Stanisław Kozłowski - pierwszy starosta wałbrzyski w piśmie do wojewody wrocławskiego). Opis: Scarlett i znacznie uzupełnił moose |
|||||||||||||||||||||
|
||
|
||
|
||
|
|
||
| Zamek Stary Książ na innych fotografiach | ||
|
|
||
|
||
|
||
|
|
||
 |
|
||
|---|---|---|---|