17
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Budynek elewatora zbożowego położony przy ul. Rychtalskiej 18 zbudowany został w latach 1938-1939 dla jednego z największych niemieckich koncernów zbożowych Kampffmeyer Mühlen GmbH z siedzibą w Berlinie. Wzniesiony został przez specjalizującą się w budowie tego typu obiektów, pochodzącą z Monachium firmę Suka-Silo-Bau Heinrich Kling Ingenierbüro u. Bausführungen, według projektu wrocławskich architektów Arthura Pötzscha i Ericha Liehra. W roku 1940 do spichlerza od południa dobudowany został aneks ...
Budynek elewatora zbożowego położony przy ul. Rychtalskiej 18 zbudowany został w latach 1938-1939 dla jednego z największych niemieckich koncernów zbożowych Kampffmeyer Mühlen GmbH z siedzibą w Berlinie. Wzniesiony został przez specjalizującą się w budowie tego typu obiektów, pochodzącą z Monachium firmę Suka-Silo-Bau Heinrich Kling Ingenierbüro u. Bausführungen, według projektu wrocławskich architektów Arthura Pötzscha i Ericha Liehra. W roku 1940 do spichlerza od południa dobudowany został aneks z przeznaczeniem na stację transformatorową, pomieszczenia biurowe oraz mieszkania wg projektu Pötzscha. Budynek elewatora wzniesiono nad brzegiem Kanału Miejskiego Odry, na terenie dawnej firmy wapienniczej Kalksteinwerk. Przy elewatorze zbudowano niewielkie nabrzeże. W momencie budowy elewatora obiekty należące do starej fabryki jeszcze stały i były przeznaczone do wyburzenia.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
Budowla na rzucie prostokąta o zwartej kubicznej bryle ma wymiary ok. 57,6 x 25,9 m i ma po stronie północnej prostokątną wieżę częściowo wtopioną w korpus. 8-kondygnacyjna wieża o wysokości ok. 36,1 m (ok. 32,6 do wierzchniej warstwy stropu nad ostatnią kondygnacją) ma od frontu 4 osie z prostokątnymi oknami, skrajne umieszczono w płytkich niszach. W połowie wysokości znajduje się wspornikowy balkon umożliwiający obsługę żurawia zamocowanego do elewacji. Wieża z dachem płaskim zwieńczona szczytem schodkowym, w którego centrum umieszczono barwną płaskorzeźbę (być może wykonaną z terakotowych kształtek) w kształcie tarczy herbowej (ze stylizowanym wiatrakiem i kłosami zbóż – symbolami cechu młynarzy i handlarzy zbożem), nad którą przedstawiono żaglowiec (symbol transportu wodnego) z literą K na żaglu (Kampffmeyer nazwisko pierwotnego właściciela). Korpus budowli (wysokość do gzymsu ok. 23,9 m) składa się z silosów ustawionych po 6 w 12 rzędach (wydzielonych betonowymi ścianami), które opasają ceglane mury obwodowe (otynkowane powyżej gzymsu oddzielającego przyziemię licowane pomarańczową cegłą klinkierową). Płaszczyzny ścian korpusu z każdej strony urozmaicają lizeny o szerokości 1 m (odpowiadające osiom konstrukcyjnym o rozstawie ok. 4,15 m). Wielospadowy dach korpusu (wysokość do kalenicy ok. 32,6 m) tworzą betonowe żebra wsparte na słupach o zmiennym przekroju oraz betonowe płyty, na których ułożono pokrycie z dachówki ceramicznej. Pomiędzy żebrami (połacie dachowe o kącie nachylenia ok. 33 ̊) umieszczono betonowe lukarny z daszkami naczółkowymi (po 11 z obu stron). Od strony południowej (elewacja tylna) znajduje się wybudówka z otworem drzwiowym, do którego prowadziła drabina zewnętrzna zamocowana do ściany. Obszerne, ognioodporne, dobrze oświetlone poddasze to obecnie opróżniona z maszyn przestrzeń, znakomita do adaptacji na wiele funkcji. Zarówno korpus jak i wieża są podpiwniczone (otwarta przestrzeń z rzędami masywnych słupów), w przeciwieństwie do parterowej dobudówki po stronie południowej (o szerokości korpusu, głębokiej na ok. 8 m). Dobudówka murowana z cegły, z konstrukcją dachu z drewnianych wiązarów, została wyburzona w 2014 r. Wzdłuż elewacji bocznych, na całej długości korpusu biegną rampy z daszkami na wspornikach o zmiennym przekroju, wszystkie te elementy wykonano ze zbrojonego betonu. Wejścia do elewatora znajdują się w skrajnych osiach korpusu, od strony północnej. Po stronie wschodniej korpusu zlokalizowano klatkę schodową (żelbetowe schody 2-biegowe) doświetloną niewielkimi, prostokątnymi oknami. Ściany obwodowe wieży wykonano z cegły, w żelbetowych stropach wykonano duże otwory na instalacje (z łatwością można w nich zamontować windę). Każda kondygnacja wieży (należy ją traktować jako osobny budynek rozmiarów 7-pietrowej kamienicy) mieści jedno prostokątne pomieszczenie. Modernistyczno-funkcjonalistyczny budynek o dynamicznych proporcjach (zestawienie podłużnego korpusu z pionem wieży) ze względu na swą solidność i ognioodporność (konstrukcja wykonana ze zbrojonego betonu i cegły, metalowe okna) w czasie oblężenia miasta był wykorzystywany jako schron przeciwlotniczy, a według jednej z relacji także jako skład amunicji. Po wojnie nadal służył miastu jako magazyn zboża (także jęczmienia dla pobliskiego browaru „Piast”). W ramach powiększania zakładu w roku 1989 po stronie wschodniej wybudowano baterię 6 silosów, połączonych z elewatorem kratownicowym, zadaszonym pomostem (silosy wyburzono w kwietniu 2016 r.). Nawierzchnia wokół obiektu wykonana była z betonowych płyt. Aby zaradzić obecności gryzoni ciągnących do ziarna, w elewatorze utrzymywano stado kotów, którymi opiekowała się specjalna pracownica. Działalność zakładu zakończyła się około roku 2000, jeszcze w 2005 roku stały pod nim dwie lokomotywy manewrowe SM02. Obiekt sprzedano w 2007 r. hiszpańskiej spółce Torca Industrial, która wystąpiła o warunki zabudowy i adaptacji budynku do funkcji mieszkalnej, a kilka lat później z koncepcją przebudowy zabytku na hotel. W warunkach zabudowy DWKZ określił że "ochronie podlega istniejący budynek spichlerza - utrzymywać należy jego gabaryt. Dopuszcza się daleko idącą adaptację, bezwzględnemu zachowaniu podlega frontowa wieżowa część budynku wraz z wystrojem elewacji". Nie mając swobody działania inwestor zaczął działać przez zaniechanie. Od roku 2012 postępowała dewastacja obiektu (wymontowano wszystkie okna, balustrady zewnętrzne i wewnętrzne, całe wyposażenie, rozebrano dobudówkę od strony południowej oraz niewielkie budynki współczesne, także tory kolejowe i podziemne sieci). Jesienią 2014 r. budynek podpalono. Właściciel przymierzał się do rozbiórki już w połowie 2014 r., jednak nieoczekiwanie na przeszkodzie stanęła budowa promenady (jej mur oporowy mógł ulec uszkodzeniu podczas wysadzania w powietrze odległego zaledwie o kilka metrów elewatora). Kolejne pozwolenie na rozbiórkę uzyskano w czerwcu 2015 r. Tym razem zabytek miał zostać unicestwiony metodą „konwencjonalną”. W maju tego roku rozpoczęto "wgryzanie" się buldożera w ścianę budynku celem osłabienia konstrukcji przed wysadzeniem. Na skutek protestów aktywistów miejskich prace rozbiórkowe zostały wstrzymane, a obiekt został wpisany w 2017 r. do rejestru zabytków. W 2021 r. Torca Industrial Polska wszczęła postępowanie administracyjne dotyczące wydania decyzji o warunkach zabudowy dla inwestycji „Budowa dwóch budynków mieszkalnych wielorodzinnych z usługami w parterach oraz zmiana sposobu użytkowania elewatora zbożowego Odra na budynek mieszkalny wielorodzinny z usługami w parterze". Jakie będą dalsze losy elewatora - nie wiadomo. (moose - różne źródła - opis architektoniczny obiektu wg Jana Jerzmańskiego) |
|||||||||||||||||||||||||||||||
/
|
||
|
||
|
||
|
|
||
| Elewator zbożowy Odra (nieczynny) na innych fotografiach | ||
|
|
||
|
||
|
||
|
|
||
 |
|
||
|---|---|---|---|