Bezcenny zabytek
W niedzielę 18 stycznia w kaplicy św. Jana w trzebnickiej bazylice, w obecności Księdza Proboszcza Jerzego Olszówki i Burmistrza Gminy Trzebnica Marka Długozimy, brata Marcina Wojtczaka, oraz archeologa Witolda Wańka odbyło się spotkanie z ekspertem w dziedzinie konserwacji zabytków - mgr Marią Rudy.
Spotkanie dotyczyło opracowania najlepszej metody zabezpieczenia oraz konserwacji trumny, która prezentuje unikatowy w skali Polski warsztat śląskiej sztuki rzemieślniczej połowy XVII wieku (zabytek został odnaleziony w czasie trwających w bazylice prac remontowych). Dzięki temu możliwe będzie złożenie wniosku do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu z prośbą o dotację na konserwację trumny. Uzyskane środki, sprawią że mieszkańcy Trzebnicy będą mogli oglądać w bazylice św. Jadwigi unikatowy w skali Polski zabytek.
Na początku października 2014 roku zakończył się drugi etap prac wykopaliskowych w bazylice trzebnickiej, które prowadzone były w związku z montażem ogrzewania podłogowego i wymianą posadzki. Po przebadaniu nawy południowej rozpoczęto eksplorację części północnej. Jej dużą część zajmowała rozległa krypta o długości 16 metrów biegnąca od połowy nawy w kierunku zachodnim. Zejście do niej widoczne było w starej posadzce. Pochówki znajdujące się w krypcie zostały uprzątnięte na przełomie wieku XIX i XX i zamurowane w ceglanej półce. Sama konstrukcja krypty jest arcydziełem architektonicznym połowy wieku XVIII. W drugiej partii nawy północnej także nie obyło się bez niesamowitych znalezisk. Na niewielkiej przestrzeni kilku metrów kwadratowych odkryto dwie krypty oraz grobowiec z podwójnym pochówkiem. Mała krypta mieściła szczątki 9 letniej dziewczynki, Victorii Pawłowskiej z Wierzbna, pochowanej w roku 1709. W grobie podwójnym wyposażenie towarzyszące zmarłym pozwala określić wstępnie ich śmierć na wiek XVII/XVIII. Największa jednak niespodzianka czekała w ostatniej do zbadania krypcie.
Po usunięciu ceglanej ściany, w dużej komorze grobowej, ukazała się lśniąca złoto–srebrnym kolorem trumna. Odkryta trumna reprezentuje unikatowy w skali Polski warsztat śląskiej sztuki rzemieślniczej połowy XVII wieku. Niezwykle rzadko udaje się odkryć zabytek tak wysokiej klasy, w dobrym stanie zachowania. Konstrukcyjnie wykonana została w ten sposób, że do drewnianej trumny złożono ciało osoby zmarłej, trumna została owinięta płótnem, które przypięto na wieku żelaznymi nitami tworzącymi wizerunek krzyża dwuramiennego. Całość szczelnie zamknięto płaszczem składającym się z 10 blach wykonanych ze stopu miedzi, które od wewnątrz wsparte były na dwóch żelaznych obręczach. Na zewnątrz widać było aż 250 nitów, które połączyły całość w jedną, hermetyczną powłokę. Zdobnictwo zewnętrzne zabytku emanowało, mimo upływu lat, niezwykłym pięknem i kunsztem artystycznym.
Rzemieślnik użył do ozdoby farby złotej (i płatków złota), srebrnej, czerwonej, szarej, czarnej. Na wieku wykonał krzyż techniką repusowania (wybijanie blachy od wewnątrz dające na zewnątrz efekt wypukłości) oraz przytwierdził do niego przepiękną cynową rzeźbę Chrystusa. Boki trumny w części górnej pokryte zostały cytatami z Pisma Świętego i Księgi Psalmów oraz kartuszem Maryjnym i IHS. Jako ozdobniki towarzyszą im wizerunki aniołów. Dolna partia trumny udekorowana została malaturą w postaci motywów roślinnych, kwiatowych i czaszek powtarzających się z obu stron w symetrycznym układzie. Umieszczone były także na niej kartusze herbowe po trzy z każdej strony i po jednym od wezgłowia i od strony nóg.
Zwracają także uwagę antaby (uchwyty) w postaci lwich głów trzymających w pysku obręcz. Na wszystkich tarczach herbowych występuje data 1661, umożliwiająca precyzyjne określenie czasu powstania zabytku oraz widać pisane dookolnie nazwy rodów. Udało się zidentyfikować pochowaną osobę jako Elizabeth von Arnim, córkę Bernda XII von Arnim. Warto dodać, że w drzewie genealogicznym rodziny von Arnim widnieje data zgonu Elizabeth jako rok 1662 ze znakiem zapytania. Nieznane też było do tej pory jej miejsce pochówku. Po 354 latach udało się więc wyjaśnić zagadkę jednego z członków rodziny von Arnim i uzupełnić drzewo genealogiczne.
Niestety smutny cień na całe wydarzenie rzuca fakt, że tak naprawdę pierwszym „odkrywcą” bezcennej trumny był złodziej, który natrafił na nią przypadkowo w trakcie prac remontowych w kościele, prawdopodobnie około roku 1980. Uszkodził zabytek wybijając kilkudziesięciocentymetrowy otwór, w okolicy głowy zmarłej. Co zabrał ze środka na zawsze pozostanie tajemnicą. Niezależnie jednak od tego, zabytki i odkrycia, których do tej pory dokonano w trzebnickim kościele wzbogaciły w sposób znaczny jego historię. Pamiętajmy, że to nie koniec prac wykopaliskowych. Do zbadania został jeszcze środek nawy głównej i o tym, co kryje się w jej wnętrzu przekonamy się być może już niedługo.
Witold Waniek
Komentarz Burmistrza Marka Długozimy:
- Troska o naszą historię to podstawa w budowaniu naszej przyszłości. Świadomy znaczenia tych słów od początku sprawowałem pieczę nad prowadzonymi w bazylice pracami archeologicznymi, wchodzącymi w skład współfinansowanego przez Gminę Trzebnica remontu obiektu. Jestem usatysfakcjonowany, że mogłem uczestniczyć w całym procesie odnalezienia oraz wydobycia zabytku. Zaoferowałem także pomoc urzędniczą na drodze pozyskania środków na renowację znaleziska. Tym bardziej cieszy mnie fakt, że nasze starania przyniosły już wymierny efekt w postaci spotkania z tak znakomitym ekspertem w dziedzinie konserwacji zabytków - mgr Marią Rudy. Jestem pełen podziwu dla wiedzy pani profesor jak i zarówno Witolda Wańka archeologa, mieszkańca Gminy Trzebnica, bez którego zapału, wiedzy i umiejętności nie moglibyśmy cieszyć się tak wspaniałym odkryciem. Teraz musimy zadbać o odpowiednie dotacje, by ten unikatowy zabytek po odrestaurowaniu znalazł na stałe należyte miejsce w Bazylice św. Jadwigi ubogacając nasz pomnik historii.

Artykuł udostępniony przez www.trzebnica.pl