Akt ustanowienia Żelaznego Krzyża

My Fryderyk Wilhelm z bożej łaski król Prus etc., etc.
W obliczu obecnej wielkiej katastrofy, od której zależy los całej ojczyzny, siła woli, jaką w najwyższym stopniu przesiąknięty jest naród, zasługuje na uhonorowanie i uwiecznienie poprzez szczególne odznaczenia. Dotyczy to dzielności, z jaką naród znosił nie dające się odeprzeć zło czasów nieubłaganych, tego, że nie zniżył się do małoduszności, zachował wielką odwagę, którą przepojony jest teraz każdy Prusak, odwagę, która mogła przetrwać tylko w oparciu o religię i wierne oddanie królowi oraz ojczyźnie.
Z tego też powodu postanowiliśmy zasługi zdobyte w bezpośredniej walce z wrogiem, jak również w polu, względnie w domu, odnoszące się jednakże do tej wielkiej walki o wolność i niepodległość, odznaczyć w sposób szczególny oraz nie nadawać tego wyjątkowego odznaczenia po zakończeniu wojny.
Zgodnie z tym zarządzamy, co następuje:
1. Odznaczeniem zasług Naszych poddanych w tej wojnie jest Żelazny Krzyż przyznawany w dwóch klasach oraz jako Wielki Krzyż.
2. W obu klasach ten sam czarny krzyż żeliwny obramowany jest srebrem, z awersem bez napisu i rewersem z Naszym własnoręcznym podpisem F. W. z koroną, z trzema liśćmi dębu pośrodku, na dole z datą: 1813. Obie klasy noszone będą w dziurce od guzika: na czarnej wstążce z białym obszyciem, jeżeli zasługi odniesione zostały w walce z wrogiem, oraz białej wstążce z czarnym obszyciem, jeżeli było inaczej. Pierwsza klasa oprócz tej ozdoby posiada jeszcze jeden krzyż z czarną wstążką z białym obszyciem noszonym na lewej piersi. Natomiast Wielki Krzyż, podwójnie wielkości jak obie klasy, noszony będzie na szyi na czarnej wstędze z białym obszyciem.
3. Ordery wojskowe pierwszej i drugiej klasy nie będą przyznawane podczas trwania obecnej wojny; również przyznawanie orderu pour le mèrite, zostaje w zasadzie zawieszone, z wyjątkiem kilku szczególnych przypadków. Order ten i odznaka honorowa zastąpione zostają Żelaznym Krzyżem, który powszechnie będzie noszony w ten sam sposób przez wyższe i niższe rangi w wyznaczonych dwóch klasach. Order Pour le mèrite przyznawany będzie w wyjątkowych przypadkach wraz z trzema złotymi liśćmi dębu w pierścieniu.

Zdjęcie nr 1

4. Powszechnie przyznawany ma być najpierw Żelazny Krzyż drugiej klasy; klasa pierwsza przyznana może być dopiero wtedy, gdy uzyskana została druga.
5. Z tego wynika, iż ci, którzy posiadają już order lub odznakę honorową i zasłużyli się w tej wojnie otrzymać mogą najpierw Krzyż Żelazny drugiej klasy.
6. Wielki Krzyż może być przyznawany wyłącznie dowódcom za wygranie decydującej bitwy, po której wróg musiał opuścić swoje pozycje; to samo dotyczy zdobycia ważnej twierdzy albo długotrwałej obrony twierdzy, która nie dostała się w ręce wroga.
7. Otrzymane już ordery i odznaki honorowe będą noszone razem z Żelaznym Krzyżem.
8. Wszelkie przywileje, jakie dotychczas związane były z posiadaniem orderu pierwszej i drugiej klasy przechodzą na Krzyż Żelazny. Żołnierz posiadający już order drugiej klasy może, w przypadku kolejnego odznaczenia otrzymać najpierw Żelazny Krzyż drugiej klasy; jednocześnie otrzyma miesięczna dopłatę związana z posiadaniem orderu pierwszej klasy, która jednak nie może być już podwyższana.
9. Pod względem sposobu utraty z własnej winy tego odznaczenia mają zastosowanie przepisy dotyczące Naszych pozostałych orderów i odznak honorowych.
Zatwierdzono Naszym własnoręcznym podpisem i wyciśniętą Pieczęcią Królewską.
Sporządzono we Wrocławiu 10 marca 1813 roku.
Fryderyk Wilhelm

Tłumaczenie Viktor Grotowicz, oryginał w: "Schlesische privilegirte Zeitung" 20 III 1813.
Tekst zamieszczony w książce: "Dolny Śląsk - Monografia Historyczna" Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego 2006 str 474-476

bonczek/hydroforgroup/2008