Tradycja dolnośląskich szopek

Autor: U.N.°, Data dodania: 2008-01-18 10:12:54, Aktualizacja: 2008-01-18 10:12:54, Odsłon: 3486

Obyczaj, który zawędrował na Śląsk z Włoch

Tak ja na całym chrześcijańskim Zachodzie tradycyjna szopka bożonarodzeniowa była na Śląsku także przed II Wojną Światową integralną częścią dekoracji świątecznej. Początki tej tradycji sięgają średniowiecza, kiedy to św. Franciszek z Asyża do ustawionego w lesie koło Greccio koryta z wołem i osłem zaprosił w roku 1223 okolicznych mieszkańców do świętowania bożonarodzeniowej liturgii. Jednak dopiero po trzystu latach obyczaj ustawiania szopki zapuścił korzenie i przewędrował z Włoch poprzez Alpy do Bawarii, Czech i na Śląsk.

Pierwszą szopkę bożonarodzeniową na północ od Alp ustawili w roku 1562 r. jezuici w Pradze. Natomiast pierwsza śląska szopka stała w 1584 r. w Kłodzku, druga w 1586 r. we Wrocławiu. Od tego czasu w księgach parafialnych i kronikach miejscowości często notowano fakt ustawiania szopek. W 1932 r. w trakcie inwentaryzacji dla atlasu niemieckiej sztuki ludowej (Atlas der Dutschen Volkskunde) zarejestrowano 1200 szopek w śląskich miejscowościach. Od połowy XVIII wieku zwyczaj ustawiania szopek trafił też do domów prywatnych.
Szopki przybierały różne formy: szafkowe, skrzynkowe, mechaniczne, figury sporządzano z różnych materiałów: drewna, porcelany, papieru itp. Wiele szopek w cieplickiej szkole rzemiosła (Warmbrunner Holzschnitzschule) stworzyli Cirillo delâ€™Antonio i Elsbeth Siebenbürger. Nigdy jednak nie stworzono typowej śląskiej szopki.

W częściach Śląska i na Dolnych Łużycach z przeważającą ludnością ewangelicką pielęgnowano tradycję bożonarodzeniowych bereł świetlnych (Weihnachtszepter), mierzących do 3 metrów długości drewnianych piramid w kształcie choinki oświetlanych świecami. Ozdabiane w domu przez dzieci berła noszono w Wigilię do kościoła, gdzie ustawiano je na górnej emporze. Po pasterce, którą 24 do 30 bereł oświetlało mocą do 1200 świec, zabierano je do domu. Tam często zastępowały choinkę.
1931 r.

Zdjęcie nr 1

1984 r.

Zdjęcie nr 2

2000 r.
Ruchoma szopka w Wambierzycach powstała w drugiej połowie XIX wieku, jest dziełem ślusarza Longinusa Wittiga, który przez 28 lat wyrzeźbił z drewna lipowego ok. 800 postaci, z tego 300 ruchomych, napędzanych mechanizmem zegara wagowego. Obok pięciu scen o tematyce religijnej dwie sceny przedstawiają pionowy przekrój kopalni węgla kamiennego oraz zabawę ludową. Druga dolnośląska, mniej znana i nieco mniejsza ruchoma szopka stoi w Kudowie-Czermnej. Jest to dzieło Frantiska Stepana, powstałe w latach 1904 - 1924.