MENU
Litografia z przedstawieniami Książa i Starego Książa wysłana 24 lipca 1898 roku.

Dodał: Tony° - Data: 2014-03-15 20:32:22 - Odsłon: 6453
Rok 1898


Historycy i archeolodzy przyjmują, że zamek Książ (Fürstenberg) został wzniesiony w latach 1288 -1291 przez Bolka I na miejscu wcześniejszego grodu drewniano-ziemnego (z pewnością ukończony był w 1892 r.). Zamek górny był kamiennym założeniem, który zbudowano na planie wydłużonym i nieregularnym i otoczono suchą, wykutą w skale fosą. Główne budowle stanowiła: czworoboczna wieża i przejazd bramny. Na południe od zamku górnego znajdował się zamek dolny z własnym ufortyfikowaniem. Średniowieczne założenie to centralną część obecnej rezydencji.

Zamek Książ znajduje się na skalnym cyplu otoczonym zakolem rzeki Pełczycy. Na drugim brzegu rzeki znajdują się ruiny innego średniowiecznego zamku zwanego Starym Zamkiem lub Starym Książem. Badacze datują powstanie Starego Książa na koniec XIII lub początek XIV wieku i wiążą inicjatywę budowlaną z Bolkiem I zwanym Surowym, piastowskim księciem świdnicko-jaworskim. Prawdopodobnie były to warownie graniczne dwóch księstw, ale hipotezy te wymagają dalszych badań. Zamek Książ rozbudował wnuk Bolka I, Bolko II zwany Małym (ur. 1309 lub 1312). Po jego bezpotomnej śmierci w 1368 roku Książ (wraz z księstwem świdnicko-jaworskim) stanowił oprawę wdowią jego żony Agnieszki Habsburg. Następnie, w roku 1392 będąc wianem bratanicy Bolka II wszedł w skład Korony Czeskiej i stał się siedzibą starostów. Przez następne prawie 120 lat właściciele zamku zmieniali się bardzo często. W 1410 roku zamek został wykupiony przez starostę z rąk królewskich, następnie przekazany Janowi Młodszemu. W czasie wojen husyckich został złupiony i częściowo zniszczony. Od 1445 roku należał do Hermanna von Czettritz. W roku 1463 zamek zajął król Czech Jerzy z Podiebradu. Kolejnymi dzierżawcami byli bracia Schellendorf. Ich burzliwe życie spowodowało, że w roku 1482 interweniował król Węgier i Czech Maciej Korwin wysyłając na zamek Książ oddziały węgierskie i wrocławskie pod przywództwem Jerzego von Stein. Stein na blisko ćwierć wieku osiadł na zamku i jako starosta przystąpił do jego rozbudowy. W efekcie prowadzonych w latach 1483-90 prac powstało m.in. południowe skrzydło, zwane "Skrzydłem Macieja”. Po śmierci Korwina, w latach 1491-97 Książ stanowił własność króla czeskiego i węgierskiego Władysława Jagiellończyka, który sprzedał go Janowi von Scheilenbergowi. Syn Jana, Jerzy w 1503 roku wymienił z Piotrem Haugwitzem Książ na Głubczyce. W 1509 roku Książ odsprzedano Konradowi I von Hobergowi.

Rok 1509 rozpoczyna nowy okres zamku Książ. Rodzina Hobergów (zmieniła nazwisko na Hochberg w 1714 roku), jedna z najbogatszych i wpływowych rodzin śląskich ustanowiła tu swoją siedzibę rodową, o którą dbała przez 430 lat aż do 1941 roku. Konrad von Hoberg, zarządca księstwa świdnickiego wówczas należącego do Królestwa Czech, zakupił w roku 1509 od Jana von Haugwitz zastaw królewski: Rogowiec, Radosno, Świebodzice, Boguszów oraz zamek Książ wraz z dobrami. Następcy Konrada I dbali i powiększali rodzinny majątek, zdobywali urzędy i tytuły. Pierwszą przebudowę gotyckiego zamku badacze datują na lata 1548-1555, czyli czasy Konrada II. Spłacając długi lenne w 1605 roku Konrad III von Hoberg wykupił prawa do posiadanego majątku. Cesarz Rudolf II potwierdził kupno Książa jako wolnej własności dziedzicznej Hoberga. Cesarska komisja szacunkowa dokonała wtedy opisu zamku. Głównym elementem zamku górnego była średniowieczna wieża, do murów obwodowych dostawiona była zabudowa mieszkalna. Istniał też dom z dużą izbą i sypialnią. Budynki otaczały dziedziniec owalny. Na zamku dolnym znajdowały się: stajnie, browar, kuźnia i dwie łaźnie. Na południe od zamku założony był ogród francuski. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618 - 1648) warownia była wielokrotnie zdobywana, plądrowana i niszczona. W tym czasie właścicielem Książa był jeden z najważniejszych przedstawicieli rodu Jan Henryk I von Hoberg (1628-1669). Wszechstronnie wykształcony był też zapobiegliwym gospodarzem i znacznie powiększył majątek rodzinny. W 1650 roku Jan Henryk I otrzymał tytuł barona, a w roku 1666 hrabiego. Po ustaniu działań wojennych przystąpiono do wielkiej przebudowy zamku, którą badacze datują na lata 1648-1655. Dobudowano wówczas nowe skrzydło północno-zachodnie. Rozebrano zewnętrzne fortyfikacje, a na ich miejscu założono ogrody. Ufortyfikowany zamek zamieniono na rezydencję. W roku 1683 za sprawą jego następcy, Jana Henryka II von Hoberg (1669-1698), rodzina uzyskała dziedziczny tytuł hrabiego Rzeszy.

W roku 1705 właścicielem zamku Książ został Konrad Ernest Maksymilian von Hochberg (1705 - 1742). Temu dobrze wykształconemu, bywałemu w świecie człowiekowi rodzina zawdzięcza zmianę nazwiska na Hochberg. On też starą siedzibę przodków przekształcił w monumentalną barokową rezydencję (1718 -1724). Pracami kierował budowniczy Felix Antoni Hammerschmidt ze Świdnicy wraz z malarzem Feliksem Schefflerem, kamieniarzem Janem Szwibs, rzeźbiarzem J.G. Schenckiem, marmoryzatorem Ignacym Provisore, sztukatorem Ramellim. Zamek uzyskał nowe, reprezentacyjne skrzydło barokowe a w nim Salę Maksymiliana, Salę Konrada, Salony: Biały, Zielony, Chiński, Barokowy i salon Gier a także reprezentacyjny hol z marmurowymi schodami. Z tego czasu pochodzą dwie oficyny mieszkalne i dwuwieżowy budynek biblioteki z główną bramą na ogromny dziedziniec honorowy tworzące monumentalny wjazd do zamku. Nieopodal, na Topolowym Wzgórzu powstał pawilon letni przekształcony później w mauzoleum rodzinne. Konrad Ernest rozbudował bibliotekę, założył gabinet osobliwości, w którym gromadzono zbiory przyrodnicze, numizmaty, dzieła sztuki i starożytności. Rozbudował też archiwum zamkowe.Przy przebudowie zachowano w znacznej części zamek piastowski. Jego następca Jan Henryk V von Hochberg (1764 -1782), uprzedzając możliwość rozproszenia tak wielkiego majątku, zamienił dobra w ordynację, co potwierdzono królewskim dokumentem w 1772 roku i został pierwszym ordynatem na Książu. Tym samym wprowadzono zakaz podziału majątku oraz przywilej dziedziczenia przez najstarszego syna. Z końcem XVIII wieku nastały czasy romantyzmu. Jan Henryk VI von Hochberg (1789 -1833) kontynuował przebudowy zamku w nowym, panującym stylu. Istniejącym po drugiej stronie rzeki Pełczyny ruinom kasztelani Stary Książ nadał formę modnej wówczas romantycznej ruiny. W części przesklepionych pomieszczeń prezentowano pamiątki rodzinne. Wieża nad kaplicą służyła jako punkt widokowy. Obok ruin wybudowano gospodę. Do prac nad nowym projektem terenów otaczających zamek w Książu zaangażowano heskiego architekta i malarza Christiana Wilhelma Tischibeina. Pod koniec XVIII wieku Jan Henryk VI von Hochberg poślubił Annę Anhalt-Kothen. Związek ze starym książęcym rodem podniósł prestiż hrabiów Hochberg z Książa. Dzięki temu małżeństwu rodzina Hochbergów została spadkobiercą Wolnego Państwa Stanowego Pszczyny, a w roku 1846 Jan Henryk X (1833 -1855) otrzymał tytuł książęcy von Pless. Po roku 1855 w zamku Książ prowadzono prace na przedzamczu, w obrębie którego rozbudowano bibliotekę w bramie dolnej. Za czasów drugiego księcia von Pless, Jana Henryka XI (1855-1907) zbiory biblioteki w Książu uznawane były za jedne z największych prywatnych zbiorów na Śląsku. W tym czasie ogrody zamkowe zamieniono w rozległy park w stylu angielskim. W 1891 roku Jan Henryk XV poślubił w Londynie Marię Teresę Cornvallis-West Delawarr zwaną księżniczką Daisy, spokrewnioną z angielską rodziną królewską. W kilka lat później tytuły i ogromny majątek Hochbergów stały się własnością Jana Henryka XV, który w 1908 roku przystąpił do rozbudowy zamku. Powstała wtedy potężna neorenesansowa część południowo zachodnia składająca się z dwóch skrzydeł zwieńczonych cylindrycznymi narożnymi wieżami. Badacze przyjmują, że projektował je wiedeński architekt Humbert Walcher von Moltchein. Główną wieżę zamkową zakończono kulistym hełmem z latarnią. Poszerzono zamkowe tarasy i przeprojektowano najbliższe otoczenie. Wybudowano Palmiarnię - ogród zimowy w nieodległym Lubiechowie. Przebudowano stare części zamku, a apartamenty księżnej otrzymały nowy wystrój. Na przełomie XIX i XX wieku Hochbergowie należeli do szczytów finansjery niemieckiej i europejskiej, a zamek Książ osiągnął apogeum swojej świetności. We wspaniałych wnętrzach rezydencji podejmowano cara Mikołaja, króla Prus Fryderyka Wilhelma III, Winstona Churchilla. Poplebiscytowe zmiany polityczne, pogorszenie koniunktury gospodarczej, wystawne życie i kryzys małżeństwa spowodowały, w latach 20. XX wieku, stopniową utratę fortuny rodowej Hochbergów i powolny upadek zamku Książ. W roku 1922 Jan Henryk XV rozwiódł się z Daisy. Henryk wyemigrował wówczas do Francji, a zamek Książ do roku 1943 był siedzibą księżnej.

Po śmierci Henryka XV w Paryżu w 1938 roku, następnym księciem został jego najstarszy syn Jan Henryk XVII. Majątek i sytuacja finansowa były w tak złym stanie, że na początku II wojny światowej na dobrach ustanowiono powiernictwo państwa niemieckiego. Henryk XVII wyemigrował do Anglii, przyjął obywatelstwo brytyjskie i walczył w czasie działań wojennych przeciwko Niemcom w brytyjskiej armii. Stało się to przyczyną przymusowego przejęcia majątku przez rząd hitlerowski w 1943 roku. Księżna Daisy do swojej śmierci, w tym samym 1943 roku, mieszkała w jednej z willi w parku w Wałbrzychu. Po skonfiskowaniu dóbr z zamku wywieziono zbiory biblioteczne, dzieła sztuki, meble i inne wartościowe przedmioty (w większości i tak już rodzina wyprzedawała je w latach 30. zeby utrzymać się). W zamku planowano utworzyć ośrodek szkoleniowy dla podoficerów Luftwaffe, był także zarządzany przez Dyrekcję Kolei Państwowych Rzeszy we Wrocławiu, co było przykrywką do prowadzenia przygotowań przebudowy zamku na wojenne archiwum - wiadomo że przechowywano tu też zbiory Królewskiej Biblioteki Pruskiej z Berlina. W 1943 roku do działań adaptacyjnych w zamku (w ramach akcji Riese) przystąpiła paramilitarna organizacja Todt. Wnętrzom nadano koszarowy wygląd, a pod zamkiem w skale wykuto system podziemnych korytarzy i sal w ramach ogromnego projektu budowlanego w Wałbrzychu i w Górach Sowich znanego pod kryptonimem "Riese" (Olbrzym). Prace wykonywali więźniowie z obozu koncentracyjnego Gross-Rosen skoszarowani w dwóch obozach - jednym (górnym) koło dzisiejszego parkingu i drugim (dolnym) w dolinie Pełcznicy. Wokół zamku utworzono strefy ochronne, całość działań okryto tajemnicą. Zdania historyków na temat przeznaczenia podziemnej budowy są podzielone i nie wypracowano jeszcze wspólnej koncepcji, choć badacze skłaniają się do tego że kompleksem tym zarządzać miało Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeszy. Spotykana hipoteza że obiekt miał być jedną z kwater Adolfa Hitlera jest coraz częściej traktowana jako zamienna z kwaterą MSZ Rzeszy. Choć planowano w połowie 1944 roku zakończenie prac budowlanych w Książu do listopada 1944 roku to prac nie ukończono do końca wojny. W lutym 1945 r. prace w podziemiach chwilowo przerwano ewakuując więźniów w perspektywie ofensywy Armii Czerwonej, ale po zorientowaniu się że wojska radzieckie nie wejdą na teren Sudetów powrócono do drążenia sztolni, i prace te prowadzono aż do wkroczenia do zamku Armii Czerwonej 9 maja - ostatecznie podziemia częściowo zaminowano.

Po drugiej wojnie światowej Książ znalazł się w granicach Polski. Przez półtora roku stacjonowały w nim wojska Armii Czerwonej. W 1947 roku sporządzono dla Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków opis katastrofalnego stanu obiektu. Brak skrzydeł okiennych i zabezpieczenia dachu prowadzić musiał do całkowitej dewastacji. Jednak próby zabezpieczenia tak wielkiego założenia oraz zakres niezbędnych prac remontowych powodowały, że do 1956 roku zamek niszczał nadal. Następowały częste zmiany właścicieli, którzy nie byli w stanie poradzić sobie z wyzwaniem. Dopiero w latach 1953 -1956, z inicjatywy wojewódzkiego konserwatora zabytków we Wrocławiu, rozpoczęto pierwsze po wojnie zakrojone na szeroką skalę prace zabezpieczające. W 1958 r. zabezpieczono dach zamku, ktory zniszczony był już w 30%. Rozminowano podziemne tunele w 1969 r., rozpoczęto ich badanie i porządkowanie, a w latach następnych prowadzone były prace remontowe i konserwatorskie we wnętrzach. W roku 1958 zamek wpisano do rejestru zabytków. W latach 70. XX wieku przystąpiono do kompleksowych prac konserwatorskich i adaptacyjnych, które trwają nieprzerwanie do dziś. W 1991 roku zamek przeszedł na własność gminy, która dba o jego utrzymanie zarządzając zamkiem w formie spółki komunalnej. Zamek jest muzeum, pełni także funkcje hotelowe i konferencyjne. Wykorzystywana jest część ogromnych kubatur, choć z każdym rokiem udostępniane są kolejne przestrzenie. Jednym z najpoważniejszych incydentów w powojennej historii zamku był pożar dachu, który wybuchł 10 grudnia 2014 roku w wyniku nieprawidłowego prowadzenia prac remontowych dachu (pozostawiono bez nadzoru opalarki gazowe od których temperatury zajęła się więźba dachowa) - spłonęło ok. 10% powierzchni dachu w części frontowej zamku - dzięki temu i dzięki szybkiej akcji straży pożarnej ocalono zamek przed zniszczeniem. W następnych latach wyremontowano miejsca gdzie wybuchł pożar (Taras Dziecięcy) i usuwano szkody wywołane zalaniem wodą. Przeprowadzono również adaptację części podziemi pod zamkiem do zwiedzania, natomiast prawie połowa kubatury podziemi stanowi dalej majątek zarządzany przez ośrodek badań sejsmicznych PAN. Otoczenie rezydencji Zamku stanowią starannie utrzymane wielopoziomowe tarasy-ogrody udostępnione dla zwiedzających. Zamek Książ jest trzecim co do wielkości zamkiem na terenie obecnej Polski - jego prowadzenie, jako gminnej jednostki kultury jest wzorem dla innych zabytkowych rezydencji w Polsce.

(moose - głównie za oprac. Iga Malawska, NID, zabytek.pl, uzup. własne)

  • /foto/103/103844m.jpg
    1690 - 1730
  • /foto/8494/8494781m.jpg
    1740 - 1750
  • /foto/60/60388m.jpg
    1745
  • /foto/6841/6841191m.jpg
    1790 - 1798
  • /foto/8872/8872012m.jpg
    1790 - 1798
  • /foto/8873/8873712m.jpg
    1790 - 1800
  • /foto/10296/10296216m.jpg
    1796
  • /foto/9651/9651920m.jpg
    1800
  • /foto/8315/8315951m.jpg
    1800 - 1830
  • /foto/268/268855m.jpg
    1801
  • /foto/10713/10713284m.jpg
    1804
  • /foto/9784/9784841m.jpg
    1816
  • /foto/4817/4817471m.jpg
    1821
  • /foto/4451/4451263m.jpg
    1822
  • /foto/7663/7663500m.jpg
    1825
  • /foto/9551/9551985m.jpg
    1830
  • /foto/275/275678m.jpg
    1839
  • /foto/269/269013m.jpg
    1840
  • /foto/8828/8828410m.jpg
    1842 - 1860
  • /foto/10092/10092012m.jpg
    1846
  • /foto/9580/9580810m.jpg
    1850
  • /foto/5298/5298394m.jpg
    1877
  • /foto/174/174012m.jpg
    1878
  • /foto/8772/8772097m.jpg
    1884
  • /foto/7705/7705230m.jpg
    1885
  • /foto/10096/10096344m.jpg
    1885 - 1890
  • /foto/366/366368m.jpg
    1885 - 1900
  • /foto/5592/5592415m.jpg
    1890
  • /foto/92/92517m.jpg
    1890 - 1899
  • /foto/3472/3472692m.jpg
    1894
  • /foto/6327/6327676m.jpg
    1894
  • /foto/4511/4511474m.jpg
    1895
  • /foto/5506/5506957m.jpg
    1895
  • /foto/393/393816m.jpg
    1895 - 1898
  • /foto/317/317130m.jpg
    1895 - 1899
  • /foto/410/410682m.jpg
    1895 - 1899
  • /foto/8457/8457550m.jpg
    1895 - 1899
  • /foto/246/246185m.jpg
    1895 - 1900
  • /foto/6349/6349605m.jpg
    1895 - 1900
  • /foto/6933/6933205m.jpg
    1895 - 1900
  • /foto/9431/9431939m.jpg
    1895 - 1900
  • /foto/6619/6619589m.jpg
    1895 - 1904
  • /foto/7784/7784041m.jpg
    1895 - 1904
  • /foto/83/83050m.jpg
    1895 - 1915
  • /foto/128/128620m.jpg
    1895 - 1915
  • /foto/128/128655m.jpg
    1895 - 1915
  • /foto/6900/6900379m.jpg
    1896
  • /foto/9758/9758774m.jpg
    1897
  • /foto/10057/10057395m.jpg
    1897
  • /foto/6619/6619481m.jpg
    1897 - 1898
  • /foto/213/213411m.jpg
    1897 - 1899
  • /foto/8756/8756687m.jpg
    1897 - 1899
  • /foto/5592/5592536m.jpg
    1898
  • /foto/6250/6250387m.jpg
    1898
  • /foto/7317/7317153m.jpg
    1898
  • /foto/9352/9352904m.jpg
    1898
  • /foto/48/48263m.jpg
    1898 - 1900
  • /foto/7384/7384935m.jpg
    1899
  • /foto/7393/7393361m.jpg
    1899
  • /foto/7987/7987677m.jpg
    1899
  • /foto/47/47560m.jpg
    1899
  • /foto/363/363859m.jpg
    1899 - 1900
  • /foto/158/158410m.jpg
    1900
  • /foto/4613/4613014m.jpg
    1900
  • /foto/6774/6774562m.jpg
    1900
  • /foto/9941/9941233m.jpg
    1900
  • /foto/133/133156m.jpg
    1900
  • /foto/9036/9036562m.jpg
    1900 - 1902
  • /foto/6883/6883095m.jpg
    1900 - 1903
  • /foto/4848/4848574m.jpg
    1900 - 1904
  • /foto/170/170955m.jpg
    1900 - 1905
  • /foto/8062/8062621m.jpg
    1900 - 1905
  • /foto/8229/8229352m.jpg
    1900 - 1905
  • /foto/9435/9435025m.jpg
    1900 - 1908
  • /foto/359/359581m.jpg
    1900 - 1910
  • /foto/3744/3744834m.jpg
    1900 - 1910
  • /foto/6384/6384032m.jpg
    1900 - 1910
  • /foto/7236/7236425m.jpg
    1900 - 1910
  • /foto/8831/8831005m.jpg
    1900 - 1910
  • /foto/3862/3862679m.jpg
    1900 - 1913
  • /foto/4145/4145086m.jpg
    1900 - 1920
  • /foto/178/178081m.jpg
    1901
  • /foto/244/244886m.jpg
    1901
  • /foto/8554/8554941m.jpg
    1901
  • /foto/307/307169m.jpg
    1901 - 1907
  • /foto/7706/7706152m.jpg
    1902
  • /foto/185/185422m.jpg
    1905
  • /foto/9096/9096390m.jpg
    1905
  • /foto/217/217673m.jpg
    1905 - 1907
  • /foto/312/312987m.jpg
    1905 - 1907
  • /foto/313/313292m.jpg
    1905 - 1907
  • /foto/9752/9752249m.jpg
    1905 - 1907
  • /foto/68/68940m.jpg
    1905 - 1910
  • /foto/7301/7301437m.jpg
    1905 - 1910
  • /foto/9983/9983419m.jpg
    1905 - 1910
  • /foto/6327/6327582m.jpg
    1906
  • /foto/6787/6787873m.jpg
    1906
  • /foto/9982/9982047m.jpg
    1906
  • /foto/10056/10056519m.jpg
    1906 - 1908
  • /foto/3952/3952658m.jpg
    1906 - 1913
  • /foto/42/42409m.jpg
    1908
  • /foto/364/364330m.jpg
    1908 - 1912
  • /foto/3854/3854868m.jpg
    1909
  • /foto/10480/10480705m.jpg
    1909 - 1910
  • /foto/7718/7718728m.jpg
    1910 - 1913
  • /foto/3854/3854883m.jpg
    1913
  • /foto/8647/8647741m.jpg
    1913
  • /foto/5295/5295883m.jpg
    1914
  • /foto/200/200271m.jpg
    1915 - 1939
  • /foto/64/64190m.jpg
    1915 - 1945
  • /foto/133/133154m.jpg
    1915 - 1945
  • /foto/4384/4384042m.jpg
    1919
  • /foto/198/198640m.jpg
    1920
  • /foto/91/91522m.jpg
    1920 - 1925
  • /foto/5946/5946006m.jpg
    1920 - 1929
  • /foto/364/364237m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/3946/3946099m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/8581/8581412m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/213/213577m.jpg
    1920 - 1940
  • /foto/158/158446m.jpg
    1920 - 1945
  • /foto/4675/4675035m.jpg
    1920 - 1945
  • /foto/294/294247m.jpg
    1924 - 1925
  • /foto/174/174630m.jpg
    1925 - 1945
  • /foto/7489/7489151m.jpg
    1930 - 1934
  • /foto/286/286106m.jpg
    1930 - 1940
  • /foto/5903/5903894m.jpg
    1930 - 1940
  • /foto/10320/10320413m.jpg
    1930 - 1940
  • /foto/10847/10847732m.jpg
    1930 - 1940
  • /foto/10847/10847739m.jpg
    1930 - 1940
  • /foto/5512/5512839m.jpg
    1935 - 1939
  • /foto/4779/4779468m.jpg
    1940
  • /foto/8482/8482554m.jpg
    1958 - 1963
  • /foto/9153/9153517m.jpg
    1959
  • /foto/7730/7730806m.jpg
    1961
  • /foto/10356/10356886m.jpg
    1962
  • /foto/9163/9163120m.jpg
    1966
  • /foto/9150/9150961m.jpg
    1969
  • /foto/3914/3914231m.jpg
    1970 - 1975
  • /foto/6197/6197511m.jpg
    1973
  • /foto/5911/5911680m.jpg
    1973 - 1977
  • /foto/6930/6930107m.jpg
    1973 - 1980
  • /foto/10356/10356887m.jpg
    1976
  • /foto/10356/10356888m.jpg
    1976
  • /foto/9925/9925294m.jpg
    1979
  • /foto/6347/6347981m.jpg
    1980 - 1985
  • /foto/6347/6347998m.jpg
    1980 - 1985
  • /foto/308/308312m.jpg
    1980 - 1995
  • /foto/395/395146m.jpg
    1985
  • /foto/6975/6975428m.jpg
    1990 - 1995
  • /foto/244/244684m.jpg
    1990 - 1999
  • /foto/5303/5303974m.jpg
    1998 - 1999
  • /foto/5303/5303981m.jpg
    1998 - 1999
  • /foto/5305/5305663m.jpg
    1998 - 1999
  • /foto/5911/5911698m.jpg
    1999
  • /foto/263/263163m.jpg
    1999 - 2000
  • /foto/6456/6456256m.jpg
    1999 - 2001
  • /foto/5875/5875214m.jpg
    2001
  • /foto/135/135624m.jpg
    2004
  • /foto/5213/5213640m.jpg
    2007
  • /foto/253/253631m.jpg
    2008
  • /foto/4589/4589677m.jpg
    2009
  • /foto/308/308711m.jpg
    2010
  • /foto/389/389609m.jpg
    2010
  • /foto/9033/9033178m.jpg
    2010
  • /foto/10381/10381822m.jpg
    2010
  • /foto/10385/10385416m.jpg
    2011
  • /foto/429/429422m.jpg
    2011
  • /foto/8051/8051982m.jpg
    2012
  • /foto/8054/8054181m.jpg
    2012
  • /foto/8054/8054190m.jpg
    2012
  • /foto/8054/8054191m.jpg
    2012
  • /foto/8054/8054192m.jpg
    2012
  • /foto/5885/5885489m.jpg
    2012
  • /foto/3570/3570805m.jpg
    2012
  • /foto/5373/5373040m.jpg
    2013
  • /foto/4434/4434750m.jpg
    2014
  • /foto/4436/4436705m.jpg
    2014
  • /foto/4450/4450845m.jpg
    2014
  • /foto/4453/4453146m.jpg
    2014
  • /foto/4582/4582592m.jpg
    2014
  • /foto/5131/5131298m.jpg
    2014
  • /foto/4798/4798913m.jpg
    2014
  • /foto/4882/4882006m.jpg
    2014
  • /foto/5438/5438092m.jpg
    2015
  • /foto/8559/8559725m.jpg
    2015
  • /foto/5858/5858884m.jpg
    2016
  • /foto/5913/5913305m.jpg
    2016
  • /foto/5913/5913281m.jpg
    2016
  • /foto/5927/5927099m.jpg
    2016
  • /foto/5939/5939110m.jpg
    2016
  • /foto/5939/5939373m.jpg
    2016
  • /foto/5948/5948312m.jpg
    2016
  • /foto/10779/10779393m.jpg
    2017
  • /foto/6479/6479406m.jpg
    2017
  • /foto/7449/7449790m.jpg
    2018
  • /foto/7754/7754241m.jpg
    2019
  • /foto/7764/7764520m.jpg
    2019
  • /foto/7948/7948835m.jpg
    2019
  • /foto/7948/7948853m.jpg
    2019
  • /foto/8036/8036159m.jpg
    2019
  • /foto/8299/8299814m.jpg
    2019
  • /foto/8355/8355392m.jpg
    2019
  • /foto/8671/8671509m.jpg
    2020
  • /foto/9135/9135731m.jpg
    2021
  • /foto/9124/9124137m.jpg
    2021
  • /foto/9135/9135734m.jpg
    2021
  • /foto/9146/9146007m.jpg
    2021
  • /foto/10828/10828237m.jpg
    2021
  • /foto/10144/10144112m.jpg
    2021
  • /foto/9625/9625918m.jpg
    2021
  • /foto/10051/10051338m.jpg
    2022
  • /foto/10642/10642435m.jpg
    2023
  • /foto/10424/10424211m.jpg
    2023
  • /foto/10538/10538628m.jpg
    2023
  • /foto/10546/10546294m.jpg
    2023

Kolekcja K. J.

Poprzednie: Wnętrza obiektu Strona Główna Następne: Opactwo cystersów w Lubiążu


Tony | 2014-03-15 20:34:42
Dopiero teraz zobaczyłem, że już jest na stronie ...
mietok | 2014-03-15 20:38:11
Twoja lepsza :)