Most Zwierzyniecki to jeden z najpiękniejszych mostów we Wrocławiu, którego historia sięga 1655 r., gdy w tym miejscu wybudowano pierwszą przeprawę rzeczną o drewnianej konstrukcji. Most nazwano Pass-Brücke, w dowolnym tłumaczeniu Most Przepustkowy, a obok mostu znajdowała się komora celna (Rogatka Szczytnicka istniejąca od 1704 r.). W XIX wieku istniał tu drewniany most wiszący z filarem nurtowym i dwoma przęsłami, każde po 16,25 m. . Odkąd na łąkach Dąbia (Grüneich) powstało zoo, tor wyścigów konnych, liczne wille miejskie i przeprowadzono przezeń tory tramwajowe, most był mocno obciążony ruchem rozwijającego się miasta. W latach 90. XIX w. władze ówczesnego Wrocławia uznały, że drewnianą przeprawę należy zastąpić nowoczesnym obiektem mając także na uwadze moderniazację drogi wodnej i coraz większe statki pływające po Odrze. Zdecydowano, że nowy obiekt będzie konstrukcją bez podpór pośrednich, z jazdą dołem.
W latach 1895-1897 mistrz budowlany Karl Klimm pod kierunkiem miejskiego architekta ("radcy budowlanego") Richarda Plüddemanna i przy pomocy inż. Alfreda Frühwirtha zaprojektował i zbudował nowy most. Pierwszy przejazd przez nowy most miał miejsce 21 kwietnia 1897 r. po 1,5 roku prac i możliwe było rozebranie mostu tymczasowego. Prace wykończeniowe prowadzono do końca lipca 1897 r. Jest to oparta na granitowych przyczółkach stalowa jednoprzęsłowa konstrukcja kratownicowa złożona z dwóch równoległych stalowych łuków kratowych ustawionych w odległości 12,5 m. Pasy główne dźwigarów powiązane są u góry kilkoma stężeniami. Do łuków podwieszono na wiotkich wieszakach pomost długości 60,6 m, a główne dźwigary łukowo-kratowe oparte są na ruchomych łożyskach sześciowałkowych. Most ozdobiony jest czterema neobarokowymi obeliskami z czerwonego piaskowca i oświetlany latarniami. W czasie budowy nowego mostu funckjonowała stara przeprawa, którą w spektakularny sposób przesunięto kilkanaście metrów w dół rzeki na tymczasowych filarach. Na jednym z pylonów nowego mostu zamieszczono brązową tablicę z inskrypcją „Hölzern ruht' ich Jahrhunderte lang / über trägem Gewäßer / Jetzt aus Eisen und Stein schmück' / ich den schiffbaren Strom ("Przez wieki jako drewniany odpoczywałem nad leniwą wodą. Teraz żelazem i kamieniem ozdabiam spławną rzekę."). Tablicę zdemontowano po 1945 r. W 1942 roku planowano przebudowę mostu z budową szerszej konstukcji żelbetowej. Ograniczenia wojenne spowodowały zarzucenie projektu.
Podczas oblężenia Festung Breslau w 1945 Niemcy spodziewali się natarcia od wschodu tj. od Swojczyc, Bartoszowic, Sępolna, Biskupina i Dąbia, dlatego chcąc je powstrzymać założyli na moście ładunki wybuchowe, przygotowując go do wysadzenia. Ponieważ Armia Czerwona przypuściła jednak szturm od południa Wrocławia, most Zwierzyniecki ocalał i jest używany nieprzerwanie od chwili wybudowania. Most Zwierzyniecki nad Starą Odrą łączy centrum miasta z osiedlami Dąbie, Biskupin, Sępolno i Bartoszowice na wschodzie. Zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie terenów wystawowych wokół Hali Stulecia i Ogrodu Zoologicznego od którego wywodzi się jego współczesna nazwa. W dniu 15 października 1976 r. most został wpisany do rejestru zabytków pod nr A/1646/334/Wm.
Ostatni kompleksowy remont mostu został przeprowadzony w 1989 r. W dniu 9 sierpnia 2021 r. miasto Wrocław podpisało umowę na remont Mostu Zwierzynieckiego. W ramach inwestycji zostanie wykonany remont chodników poprzez wymianę płyty żelbetowej i wykonanie nowej nawierzchni chodników wraz z ich izolacją, prace naprawcze elementów konstrukcyjnych, zabezpieczenia antykorozyjne, przebudowę sieci wodociągowej, wymianę osłon, demontaż nieczynnych kabli zasilających trakcję tramwajową, montaż nowych kanałów technologicznych oraz wymianę znaków żeglugowych na moście. Prace wykona konsorcjum firm ROTOMAT i Probudowa. Koszt zadania 9,4 mln zł. W ramach tych prac odtworzona zostanie również zabytkowa tablica z brązu w języku niemieckim, upamiętniająca zakończenie budowy mostu Zwierzynieckiego, która zostanie uzupełniona o nową tablicę z tłumaczeniem w języku polskim.
Wykorzystano:
A. Dobrzyniecki (1998): Dawny most Przepustkowy (Passbrücke), obecnie most Zwierzyniecki. w: Atlas architektury Wrocławia. Tom 2. Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław, s. 18-19.
M. Łagiewski (1989): Mosty Wrocławia. Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław, s. 30-33.
C. T. Wiskott (1901): Die neuen Brücken über die Alte Oder. w: Magistrat der Königlichen Haupt- und Residenzstadt Breslau (Hrsg.): Hafen-Anlagen zu Breslau: Denkschrift zur Eröffnung des städtischen Hafens am 3. September 1901. Breslau, s. 88-90.
(red. moose)