MENU
 Zobacz to zdjęcie w artykule (1) 
Okolica tzw. "Härtelei" (dolinka płynącego tam potoku) ok. 1800 r., tło stanowi piękna panorama miasta. Jest to widok z miejsca powyżej stawu. Wg rysunku T. Vogta sztych (akwaforta kolorowana) wykonana w warsztacie F. A. Tittla z Kowar (Schmiedeberg).

Dodał: hs° - Data: 2007-07-31 12:36:31 - Odsłon: 4253
Lata 1810-1836


HÄRTELGRABEN-nazwa Härtelgraben odnosiła się do małego potoku, który miał swoje źródło w okolicy pierwszego Niedźwiadka (Butterberge, Dittersbach) a następnie niedaleko obecnej ul. Adama Mickiewicza, w pobliżu Placu Tuwima wpływał do stawu, tzw. "Härtelteich". Dolinę pomiędzy wzgórzami, którymi przepływał potok nazywano Härtelei. Nazwa potoku pochodzi od znajdującego się w jego pobliżu zabudowań majątku Härtelgut. W piśmie wałbrzyskiego Magistratu z dn. 23 sierpnia 1862 r. a skierowanego przeciwko księciu von Pleß wskazywano, że na planie pochodzącym z 1736 r. miejsce na którym znajduje się majątek oznaczone było jako "Harte". Stąd też wywodzono nazwę Härtelgraben.
HÄRTELTEICH - utworzony najprawdopodobniej w sztuczny sposób staw, położony w naturalnej dolinie potoku "Härtelgraben" niedaleko początku ob. ul. Poleskiej (w pobliżu Placu Tuwima). Powstanie jego związane było zapewne ze znajdującym się w pobliżu majątkiem "Härtelgut", który wykorzystywał gospodarczo wodę sztucznie utworzonego stawu. Nazwa majątku była najprawdopodobniej źródłem nazwy samego stawu.
Na pochodzącym z ok. 1810-1836 r. sztychu (wykonanego przez F. A. Tittela z Kowar, żyjącego w latach 1775-1836, wg rysunku T. Vogta) ze zbiorów wałbrzyskiego Muzeum, przedstawiającego okolice "Härtelei" i w perspektywie centrum ówczesnego Wałbrzycha widać po prawej stronie, a pierwszym planie staw i obsadzoną niewysokimi drzewami (krzewami) groblę, a poniżej niego łąkę (Härtelwiese). Wg niektórych badaczy nie była to łąka a drugi staw, lecz jest to twierdzenie raczej nieprawdziwe. W końcowych latach XIX w. staw zasypano w celu zyskania miejsca dla ogrodnictwa (Härtelgärtnerei), które w tym miejscu przetrwało do 1935 r. Do 1945 r. na miejscu ogrodnictwa były tzw. Städtische Schulgarten. Od strony Góry Owczej początek grobli wyznaczał potężny dąb, (sprawdzić czy się zachował do dnia dzisiejszego).
W "Aus vergangenen Tagen Waldenburgs und seiner Umgebung" von. Kult.-Ing. Berger aus Breslau można wyczytać, że staw ten cieszył się wielkim powodzeniem wśród wałbrzyszan, zwłaszcza wśród młodzieży. Latem jako miejsce kąpieli pływania na prowizorycznych tratwach a zimą po zamarznięciu jako lodowisko. Okolica stawu obfitowała w różnorodną roślinność i zwierzęta. (Dołączyć opis jak wygląda obecnie, w jesieni po opadnięciu liści).

  • /foto/8609/8609823m.jpg
    1840
  • /foto/169/169671m.jpg
    1863
  • /foto/8402/8402198m.jpg
    1890 - 1899
  • /foto/346/346650m.jpg
    1900 - 1920
  • /foto/5898/5898355m.jpg
    1910
  • /foto/213/213275m.jpg
    1913 - 1919
  • /foto/222/222168m.jpg
    1920 - 1927
  • /foto/205/205812m.jpg
    1925 - 1930
  • /foto/8506/8506596m.jpg
    1926
  • /foto/4914/4914582m.jpg
    1929
  • /foto/10774/10774849m.jpg
    1930 - 1937
  • /foto/6102/6102550m.jpg
    1930 - 1940
  • /foto/3947/3947851m.jpg
    1931
  • /foto/169/169648m.jpg
    2006
  • /foto/4985/4985105m.jpg
    2014
  • /foto/4985/4985116m.jpg
    2014
  • /foto/5032/5032157m.jpg
    2014
  • /foto/5032/5032168m.jpg
    2014
  • /foto/9339/9339636m.jpg
    2021
  • /foto/9339/9339639m.jpg
    2021
  • /foto/9339/9339650m.jpg
    2021

Dawny Wałbrzych w ikonografii Ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Wałbrzychu. , Urząd Miejski i Muzeum Okręgowe w Wałbrzychu , Wałbrzych 1991

Poprzednie: Kamienica 33 Strona Główna Następne: Dolina dawnego potoku (ob. bez nazwy)


U.N. | 2007-07-31 16:05:05
Czy należy rozumieć, że sztych znajdujący się w zasobach wałbrzyskiego Muzeum trafił w ręce prywatne?
hs | 2007-07-31 16:32:45
Zapewne jeśli tam był, to i jest dalej, proszę o pomoc szczegóły w e-mail
hs | 2007-07-31 16:36:01
Aha, ja się doczytałem że był w posiadaniu Waldenburger Heimatmuseum (wnioskować można, że jest w posiadaniu Muzeum)
U.N. | 2007-07-31 17:39:01
Bez paniki, takie sztychy to nie obrazy olejne, były wydawane wielokrotnie, stąd możliwe, że nie tylko wałbrzyskie Muzeum jest jego szczęśliwym właścicielem. Parę litografii/sztychów wałbrzyskich znajduje się w zbiorach Albrechta Haselbacha udostępnianych teraz w sieci przez Instytut Herdera w Marburgu. Tę litografię mają tam nawet 2x, niestety jakość skanów jest marna
moose | 2007-07-31 18:34:51
Bardzo ciekawy opis obiektu - załączyłem fragment mapy z 1863 ze stawem Härtelteich:
hs | 2007-08-01 14:21:06
Wielkie dzięki moose za mapę, krzepisz me serce
moose | 2007-08-01 17:06:37
Zobacz, że jeszcze ponad dzisiejszym kościołem polskokatolickim widać kwadratowy zarys dawnego grodziska. Ciekawe, czy kiedyś ktoś przeprowadzi badania archeologiczne tego miejsca.
hs | 2007-08-01 19:10:54
Chyba już nie, bo samo wzniesienie liczące ok. 15-18 m wysokości z b. stromymi zboczami zostało zniwelowane w 1868 r. podczas prac przygotowawczych pod budowę szkoły. Wśród niem. historyków panowały sprzeczne opinie nt. tego co było na jego platformie i czy było to wzniesienie sztucznie usypane czy naturalne. Jeszcze trochę można by o tym popisać, założyć obiekt np. Schanze mit Sommerhaus itd. Może kiedyś
Petroniusz | 2020-04-04 12:57:54
Doczekaliśmy się takiego obiektu .