Kopalnianie lokomotywy dołowe to pojazdy szynowe przystosowane do pracy w podziemnych chodnikach kopalń głębinowych różnych wydobywanych kopalin. W Polsce zatem lokomotywy zbudowane w Konstalu pracują lub pracowały w kopalniach węgla kamiennego, rud żelaza, rud miedzi, rud cynku i ołowiu, a także w kopalni barytu w Boguszowie. Lokomotywy te także pracują lub pracowały na powierzchni wielu przedsiębiorstw, głównie zakładów górniczych, ale i innych, posiadających lokalną sieć kolei wąskotorowych, np. Przedsiębiorstwach Budowy Kopalń, Zakładach Papierniczo-Celulozowych, Zakładach Materiałów Ogniotrwałych, Zakładach Terenowych Przemysłu Metalowego. Część lokomotyw Konstal przeznaczał na eksport do Chin, Indii, Wietnamu, Czechosłowacji, Bułgarii, Albanii, Hiszpanii, Boliwii i Kazachstanu.
Budowa lokomotyw kopalnianych stanowiła nie lada wyzwanie dla konstruktorów, z uwagi na dostosowanie do specyficznych i różnych warunków eksploatacyjnych kopalin i szerokości torów, których było ponad 20 od 450 mm do 1050 mm.
Ze względu na źródło energii i rodzaj budowy lokomotywy kopalniane dzielą się na:
-
elektryczne przewodowe
-
elektryczne akumulatorowe budowy normalnej
-
elektryczne akumulatorowe ognioszczelne
-
elektryczne przewodowo-akumulatorowe
-
spalinowe budowy normalnej
-
spalinowe ognioszczelne
-
pneumatyczne
Lokomotywy budowy ognioszczelnej i lokomotywy pneumatyczne były dostosowane do pracy w kopalniach zagrożonych wybuchem metanu. Lokomotywy przewodowe czerpały moc z sieci trakcyjnej o napięciu 220V lub 250V, a lokomotywy akumulatorowe z baterii o napięciu 40V, 72V, 84V lub 144V.
Dostawcami urządzeń elektrycznych byli: EMIT w Żychlinie (silniki trakcyjne), APATOR w Toruniu (aparatura ognioszczelna), ELTA w Łodzi (nastawniki do lokomotyw przewodowych) oraz Fabryka Akumulatorów w Bielsku-Białej (ogniwa trakcyjne do lokomotyw akumulatorowych).
Dostawcami układów tyrystyrowych byli: ELSTA w Wieliczce oraz Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Górnictwa EMAG w Katowicach.
Dostawcą zbiorników ciśnieniowych do lokomotywy pneumatycznej była Fabryka Kotłów Przemysłowych FAKOP w Sosnowcu.
Spis kopalnianych lokomotyw dołowych wyprodukowanych w Konstalu
| Typ lokomotywy |
Szerokość toru [mm] |
Okres produkcji |
Charakterystyka lokomotyw |
| Lokomotywy elektryczne przewodowe |
| Ld1 Ld2 Ld3 |
450÷625 550÷700 750÷1050 |
1949–1960 1949–1960 1951–? |
Hamulec elektrodynamiczny i ręczny hamulec śrubowy na cztery klocki, dwa silniki trakcyjne w układzie szeregowo-równoległym, przekładnie jednostopniowe, rezystory z żeliwa |
| Ld10 Ld20 Ld30 |
450÷625 550÷700 750÷785 |
1960–I poł. 70 1958–I poł. 70 1958–I poł. 70 |
Rezystory fechralowe, wyższa kabina maszynisty i kabina konwojenta w porównaniu z typem Ld1/Ld2/Ld3 |
| Ld10M Ld20M Ld30M |
450÷625 550÷700 750÷785 |
1969–1990 1969–I poł. 70 1969–I poł. 70 |
Zmodernizowane wersje lokomotywy typu Ld10/Ld20/Ld30 – zwężona kabina maszynisty |
| Ld30/2 Ld30/3 Ld30/2M Ld30/3M |
800÷900 950÷1050 800÷900 950÷1050 |
1962–? 1963–? 1969–? ? |
Kolejne wersje i modernizacje lokomotywy typu Ld30 |
| Ld21/2 Ld31/1 Ld31/2 Ld31/3 |
550÷700 750÷800 800÷900 1000÷1050 |
1969–? 1971–? 1971–? 1971–? |
Jedna centralnie usytuowana kabina maszynisty, dwa przewzbudzone silniki trakcyjne o równoległym połączeniu elektrycznym, hamulec mechaniczny uruchamiany ręcznie lub pneumatycznie |
| LdT21/2 LdT31/2 |
550÷700 800÷900 |
1992 1992 |
Tyrystorowy układ rozruchu i hamowania elektrycznego, produkcja kilka sztuk |
| Lep20 |
750÷900 |
1972–1974 prototyp |
Dwa dwuosiowe wózki z dwustopniowym odsprężynowaniem, dwie kabiny maszynisty, hamulec mechaniczny pneumatyczny (zasadniczy) i ręczny (postojowy) – mechanizm różnicowy i wały Cardana, produkcja kilka sztuk dla Kopalni Miedzi ''Polkowice'' |
| Lokomotywy elektryczne akumulatorowe budowy normalnej |
| Ldag05 Ldag05/1 |
500÷630 640÷750 |
1963–1975 1963–1975 |
Dwa silniki trakcyjne usytuowane równolegle do osi zestawów kołowych, , jednostopniowa przekładnia czołowa, bateria 72V z pojemnością 13,2 kWh, mechaniczny hamulec zapadkowy ręczny, produkcja około 330 sztuk |
| Ldag05/1M Ldag05/2M Ldag05/3M |
430÷630 600÷750 ? |
1972–? 1976–? ? |
Zmodernizowane wersje lokomotywy typu Ldag05 – silniki trakcyjne usytuowane prostopadle do osi zestawów kołowych, zwiększona pojemność baterii do 35,3 kWh (84V) |
| LEA 12P1A LEA 12P2A LEA 12P3A |
470÷700 550÷750 800÷900 |
1992–? ? ? |
Tyrystorowy układ rozruchu i hamowania elektrycznego |
| Lokomotywy elektryczne akumulatorowe ognioszczelne |
| Karlik |
550÷625 |
1955–1968 |
Do transportu pomocniczego, stosowany także w tartakach, produkcja 660 sztuk |
| LeaBM12/1 LeaBM12/2 |
450÷600 550÷750 |
1972–? 1972–? |
Dwie kabiny maszynisty, wały Cardana, przekładnie dwustopniowe, mechaniczny hamulec śrubowy ręczny |
| LeaBM12/1T LeaBM12/2T LeaBM12/3T |
450÷600 550÷750 800÷900 |
1974–1988 1974–1988 1974–1988 |
Tyrystorowy układ rozruchu i hamowania elektrycznego |
| Lokomotywa przewodowo-akumulatorowa |
| Lda20 |
900 |
1966–1969 |
Produkcja około 40 sztuk, odbiorcy głównie kopalnie miedzi |
| Lokomotywa spalinowa |
| Lds100 |
550÷750 |
1977 |
Spalinowy silnik wysokoprężny i hydrauliczny zmiennik momentu, hamulec mechaniczny pneumatyczny (zasadniczy) i ręczny (postojowy), produkcja 5 sztuk dla KWK ''1 Maja" |
| Lokomotywa pneumatyczna |
| Ldp45 |
750 |
1987–1992 |
Napędzana sprężonym powietrzem o bardzo wysokim ciśnieniu, zbiorniki ciśnieniowe o nadciśnieniu 20MPa, produkcja 8 sztuk |
Znalezione w monografii ''Od Warsztatów Przetwórczych do ALSTOM KONSTAL S.A.'' (Wydawnictwo EMI-PRESS 1999)
B.W.
.
