PODSTAWOWE POJĘCIA

1. Zapałka.

Przedmiot służący rozpaleniu ognia, składający się patyczka i główki. Patyczek przeważnie jest drewniany (rzadziej tekturowy) nasycony ciekłą parafiną ułatwiającą zapalenie oraz ortofosforanem sodu zapobiegającym ich żarzeniu się po zgaszeniu płomienia. Główka zapałki pokryta jest łatwopalną masą składającą się głównie z chloranu potasu, siarczku antymonu, siarki, barwników i zmielonego szkła nadającego główce szorstkość, by zwiększyć tarcie. Zwykła typowa zapałka ma długość 43 mm, grubość i szerokość około 2 mm.

2. Pudełeczko zapałczane.

Opakowanie składające się z pochewki z potarką i tekturowej szufladki. Pochewka pokryta jest czerwonym fosforem. Standardowe pudełeczko ma wymiary 53×35×16 mm i zawiera przeciętnie 48 lub 64 zapałki.

3. Etykieta zapałczana.

Mini plakat naklejany najczęściej na wierzch pudełeczka zapałczanego, Pełnił funkcję nalepki towarowej, mikroplakatu oraz dekoracji. Wyparty przez całostkę zapałczaną.

4. Całostka zapałczana.

Nadruk nanoszony bezpośrednio na pudełeczko zapałczane, stosowany od II połowy lat 70., który później wyparł ostatecznie etykietę zapałczaną

PROCES PRODUKCJI W ZPZ BYSTRZYCA

1. Produkcja zapałek.

Miękkie i elastyczne drewno osiłkowe cięto na kawałki, czyli kloce drewna zwane dłużycami. Składowane były na placu w kupach zwanych mygłami. Zimą, gdy drewno było zmrożone trafiało do specjalnej komory w celu jego ogrzania. Z placu dłużyce przenoszone były przez dźwig transportowy do korowarki, gdzie były okorowywane, potem cięte na pile transportowej na wyrzynki o długości 62 cm. Tak przygotowane wyrzynki trafiały do łuszczarki obwodowej, która cięła na taśmę patyczkową zwykle o grubości 2 mm. Z łuszczarki taśma przenoszona była do sieczkarki i krojona na patyczki zapałczane. Pocięte patyczki były impregnowane fosforanem jednoamonowym. Proces ten polegał na zasypywaniu niewysuszonych jeszcze patyczków suchym sproszkowanym fosforem, który wnikając w głąb wilgotnego patyczka, rozpuszczał się w nim. Po impregnacji patyczki transportowane były do suszarni łodygowej i suszone w temperaturze 100ºC do wilgotności 7%. Po około 30 minutach wysuszone patyczki trafiały do bębna polerującego ze ściankami przypominającym sito. Tam ocierając się o siebie i ścianki bębna były wygładzane i równocześnie odsiewany był pył i połamane fragmenty. Potem w segregatorach grubościowych i długościowych odsiewane były patyczki niezgodne z przyjętymi normami. Na koniec patyczki trafiały do automatów zapałczanych transportem pneumatycznym przez odpowiednie rury. Równocześnie w innych pomieszczeniach wykonywane były masy łubkowe, które też trafiały do automatów zapałczanych i masa potarkowa.

2. Produkcja pudełeczek zapałczanych.

Produkcję wykonywały trzy maszyny. Drukarko-wycinarka przygotowywała pochewkę. Nanosiła na nią potarkę, następnie ją suszyła, drukowała wzór, bigowała (wgniatała) w miejscach zgięcia, wycinała i gotowe do sklejenia elementy składała w kasetach. Agregat wykonywał szufladki z taśmy kartonowej zwanej bobiną. Trzecia maszyna sklejała pochewki. Potem pochewki i szufladki trafiały do automatów zapałczanych transportem pneumatycznym.

3. Końcowy etap produkcji w automacie zapałczanym.

W automacie na przystawce pudełkowej składane były pochewki i szufladki. W tym czasie patyczki były układane i nabijane na taśmę przenośnikową. W przesuwającej się taśmie końce patyczków były zanurzane w parafinie w temperaturze 130ºC, potem patyczki zanurzane były w masie łubkowej i suszone. Na koniec otwierane były wcześniej złożone pudełeczka, do których trafiały gotowe zapałki w przeciętnej liczbie 64 sztuk. Maszyna ta była w stanie wypuścić osiem pudełeczek co sekundę. Gotowy produkt był pakowany, najpierw w dziesiątkę po 10 pudełeczek zapałczanych w opakowaniu, następnie w kamienie po 25 dziesiątek, czyli 250 pudełeczek zapałczanych.

JEDNOSTKA MIARY PRODUKCJI ZAPAŁEK

Do 2000 roku jednostką przeliczeniową produkcji i handlu zapałek była skrzynia. Jednostka ta zawierała 240 tysięcy standardowych zapałek zapakowanych w 1000 pakunków po 10 pudełeczek zapałek w każdym pakunku, czyli 10 tysięcy pudełeczek. W przypadku pakowania do pudełeczek przeciętnie 48 zapałek liczba pakunków wynosiła 500, czyli 5000 pudełeczek, a w przypadku pakowania przeciętnie 64 zapałek liczba pakunków wynosiła 375, czyli 3750 pudełeczek. Potem wielkość produkcji podawano w tonach.

WIELKOŚĆ PRODUKCJI ZAPAŁEK ZPZ BYSTRZYCA

W LATACH 1961–1989

Pudełeczka zapałek zwykłych zawierały przeciętnie 64 sztuki. Ponadto Zakłady produkowały zapałki kominowe od 1969 toku i zapałki klubowe od 1973 roku. Od 1976 pudełeczka zapałek zwykłych nie zawierały etykiet zapałczanych. Zawierały nadruk zwany całostką zapałczaną.

B.W.