Zgodnie z ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks Karny oraz niektórych ustaw (Dz.U.2023.1834) do porządku prawnego został wprowadzony zakaz fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obrazu lub wizerunku bez stosownego zezwolenia obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej  nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów infrastruktury krytycznej oraz osób lub ruchomości znajdujących się w tych obiektach, ale tylko jeżeli zostały oznaczone znakiem graficznym wyrażającym ten zakaz przez podmiot władający danym obiektem. Uchybienie temu zakazowi wiąże się z odpowiedzialnością za wykroczenie zagrożone karą aresztu albo grzywny. Przedmiotowe zmiany, tj. przepisy art. 616a, 683a oraz 684 ustawy o obronie Ojczyzny weszły w życie w dniem 23 września 2023 r.

Komentarz: Wykroczeniem jest zatem uwiecznianie, bez zezwolenia, obrazu obiektu oznaczonego znakiem graficznym wyrażającym zakaz fotografowania przez podmiot władający tym obiektem – na tę chwilę wzór zakazu nie został określony w rozporządzeniu. Wzór zezwolenia na fotografowanie, filmowanie, czy utrwalanie w inny sposób obrazu obiektów „strategicznych” zostanie określony w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej – na tę chwilę rozporządzenie nie zostało wydane. Ergo, dopóki nie ma tabliczek – można fotografować i nie jest wymagane zezwolenie, jednakże jest haczyk o czym poniżej.

Dodatkowo, na podstawie art. 5b ust. 7 pkt 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U.2023.122 t.j.) Dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa sporządza na podstawie szczegółowych kryteriów, o których mowa w ust. 2 pkt. 3, we współpracy z odpowiednimi ministrami odpowiedzialnymi za systemy, jednolity wykaz obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej z podziałem na systemy. W wykazie wyróżnia się także europejską infrastrukturę krytyczną zlokalizowaną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz europejską infrastrukturę krytyczną zlokalizowaną na terenie innych państw członkowskich Unii Europejskiej, mogącą mieć istotny wpływ na Rzeczpospolitą Polską. Wykaz ma charakter niejawny. W kontekście fotografowania i filmowania pociągów na obszarze kolejowym  należy również zauważyć, że zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2022 r. (Dz.U.2022.680) za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa uznaje się m.in. mosty, wiadukty i tunele, które znajdują się w ciągu linii kolejowych o znaczeniu obronnym. Wykaz, który wskazuje lokalizację takich mostów, wiaduktów i tuneli również ma charakter niejawny.

Komentarz: Nie wolno fotografować ww. obiektów na liniach kolejowych mających znaczenie obronne. Nie wiemy jakie to linie bo wykaz jest niejawny (możemy się domyślać że są to korytarze transportowe dla wojska), zatem sytuacja jest nieco paranoiczna, ale wymogiem jest tu również tabliczka z zakazem, zatem nawet jeśli obiekt jest na linii o znaczeniu obronnym, to dopóki nie ma na nim tabliczki – można go fotografować.

Oprócz wyżej wymienionych przepisów dot. Infrastruktury „strategicznej” brak jest zakazu fotografowania oraz filmowania pociągów oraz dworców kolejowych dokonywanych z miejsc ogólnodostępnych na terenie obszaru kolejowego, wyznaczonych przez zarządcę infrastruktury na podstawie art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U.2023.602 t.j.). Wstęp oraz przebywanie osób nieuprawnionych na obszarze kolejowym poza miejscami wyznaczonymi jest zabronione i stanowi wykroczenie określone w art. 65 ust. 3 ustawy o transporcie kolejowym w związku z § 2 pkt 1 lit. a rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 kwietnia 2021 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych oraz w pomieszczeniach przeznaczonych do obsługi podróżnych korzystających z transportu kolejowego na dworcach kolejowych (Dz.U.2021.723). Zgodnie z treścią ww. przepisu nie jest dozwolony wstęp oraz przebywanie osób nieuprawnionych na torowiskach, nasypach, wiaduktach, mostach, rampach, w wykopach i tunelach kolejowych.

Komentarz: Wyżej przytoczony przepis nakłada się na wcześniejsze ograniczenia. Możesz zatem fotografować filmować dworce, perony, przejścia i wszystko co stamtąd widać jeśli jest to teren ogólnodostępny. Nie sfotografujesz raczej zatem nastawni, lokomotywowni, wież ciśnień, wiaduktów jeśli nie są widoczne z przestrzeni publicznej. Fotografowanie pociągów, obiektów oraz infrastruktury kolejowej NIE MOŻE powodować jakichkolwiek utrudnień i zagrożeń dla prowadzonego ruchu pociągów. Należy mieć na uwadze że fotografowanie pociągów towarowych i elementów infrastruktury kolejowej MOŻE spotkać się z reakcją funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei w zakresie przeciwdziałania zdarzeniom o charakterze terrorystycznym dywersyjnym oraz innym, godzącym w bezpieczeństwo Państwa. Czynności SOK co do zasady polegają na uzyskaniu informacji dotyczących celu i sposobu wykorzystania zdjęć lub filmów. Funkcjonariusze SOK NIE MOGĄ natomiast zatrzymać osoby fotografującej na obszarze kolejowym, ponieważ w obowiązującym stanie prawnym nie przysługuje im takie uprawnienie.

PODSUMOWUJĄC: Można fotografować obiekty infrastruktury kolejowej, pojazdy i urządzenia jeśli nie ma widocznej (!) tabliczki ZAKAZ FOTOGRAFOWANIA. Nie ma znaku – nie ma problemu. Obiekty kolejowe można fotografować tylko z przestrzeni publicznej, ogólnodostępnej. Nie można przebywać na terenie kolejowym, zwłaszcza na czynnych liniach i stacjach kolejowych. Należy liczyć się z interwencją SOK i tłumaczeniem celu wykorzystania zdjęć, zwłaszcza jeśli np. robione były zdjęcia kolejowym transportom wojskowym. Nie można być zatrzymanym za robienie zdjęć na terenie kolejowym, ale samo przebywanie na terenie kolejowym może być podciągnięte pod złamanie przepisów porządkowych (wykroczenie z art. 54 k.w.), zwłaszcza jeśli charakter zachowania może być uznane jako niebezpieczne i mogące zakłócić ruch kolejowy.

Powyższa wykładnia jest zgodna z pismem zn. IOOPZ1-054-7/23 z dn. 19.10.2023 r. Komendy Głównej Straży Ochrony Kolei, na które należy powołać się przy próbie zatrzymania lub nieuzasadnionego wymuszenia np. zaniechania fotografowania, bądź polecenia usunięcia zdjęć.

(opracował moose)