Ośno Lubuskie, ul. Kościelna. Opis zdjęcia: "0śno, pow. sulęciński - ulica okolna, w głębi kościół" w "Nad Środkową Odrą i Dolną Wartą" Stanisława Zajchowska Wiedza Powszechna 1959r. Fot. E. Kitzmann
Nawet spod rastra przebija obraz i nastrój tamtego miejsca. Szukałam informacji o autorze fotografii. Znalazłam ciekawy artykuł opublikowany w wydawnictwie Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Tytuł: Fotografia ojczysta jako
czynnik integrujący społeczności Ziem Odzyskanych w pierwszej dekadzie po II wojnie światowej. Autor: Maciej Szymanowicz. Cytuję fragment, str. 59. Czas pionierów.
Pierwsza akcja dokumentalna na Ziemiach
Odzyskanych została przeprowadzona przez
Polskie Towarzystwo Krajoznawcze w 1946
roku. Następne podjęły Biuro Turystyki
Ministerstwa Komunikacji od 1947 roku oraz
Instytut Zachodni w Poznaniu od 1948 roku.
W wyprawach na Ziemiach Odzyskanych uczestniczyło wielu fotografów, w misji PTK brali udział: Jan
Bułhak, Edward Falkowski i Bolesław Malmurowicz,
dla Ministerstwa Komunikacji fotografowali: Jan
Bułhak, Tadeusz Dohnalik, Bonifacy Gajdzik, Henryk
Hermanowicz, Stanisław Mucha i Jerzy Mańkowski.
Natomiast dla Instytutu Zachodniego: Eugeniusz
Kitzmann, Bronisław Kupiec, a także historycy sztuki:
Gwido Chmarzyński i Zygmunt Świechowski.
Pionierska misja PTK obejmowała tylko prace
fotograficzne, natomiast na potrzeby dwóch
pozostałych stworzono szerokie ekipy „wędrownych” specjalistów, którzy przez kilka lat
wykonywali różnorodne prace dokumentacyjne na szerzej nieznanych społeczeństwu
terytoriach, jednocześnie podlegających
intensywnemu zasiedleniu. Jak wyglądały
zadania stojące przed pierwszymi ekipami
fotograficznymi pokazuje m.in. przygotowany
w końcu 1945 roku dokument opisujący strategię budowy archiwum fotograficznego przy
PTK, w którym wskazywano na podstawowe
zadania fotografów, kreślone głównie w odniesieniu do terenów Ziem Odzyskanych: (…)
W szczególności zaś zdjęcia winny przedstawiać:
ogólny widok miast, wsi i okolice, zabytki historyczne z uwzględnieniem ich polskich tradycji,
typy ludowe, sceny rodzajowe z uwzględnieniem
budzącego się i organizującego życia polskiego
na ziemiach odzyskanych, obrazy pracy w polu,
w fabrykach, portach, kopalniach, hutach itp.,
plany miast i miejscowości historycznych, zabytki
przyrody, typowy krajobraz górski, nadmorski,
przyjeziorny, wodny, narzędzia pracy (charakterystyczne), urządzenia cywilizacyjne budzące szczególną uwagę (autostrady, drogi, parki, przystanie, szkoły itp.) (Skowron, 2000, s.40). Do prowadzonych akcji dokumentalnych włączyły się
również powstałe na Ziemiach Odzyskanych
w latach 40. towarzystwa fotograficzne. Ich
wkład był jednak punktowy, obejmował bezpośrednie okolice miejsc, w których były zlokalizowane, choć z drugiej strony ich działania
były znacznie szerzej zakorzenione w tkankach
kształtujących się społeczności. Elementem
ujednolicającym dla poczynań tych różnorodnych ośrodków była dominująca tradycja
fotografii ojczystej, która tworzyła swoisty kod
estetyczny powstających wówczas prac. Jej
głównym promotorem był niekwestionowany
lider ówczesnego środowiska fotograficznego
Jan Bułhak, który intensywnie promował swój
program od 1946 roku.
O tej relacji zaświadczają słowa: (…) Polsce przybyły nowe dzielnice
na Zachodzie, wyludnionym i ogołoconym z dotychczasowego zagospodarowania. Dzielnice te
będą szybko zmieniały swe oblicze pod naporem
wymagań życia, a dawne tego oblicza wizerunki pochodzenia niemieckiego przestały być
aktualne. Czas nie stoi na miejscu, a na to co tam
jest dzisiaj do zrobienia w zakresie fotografowania, na to za parę lat będzie już za późno. Do
utrwalania wyglądu tych stanów przejściowych
ziem zachodnich konieczną jest natychmiastowa
energiczna działalność fotografów (...)